Satın Alma Gücü Paritesi PPP Nedir?
Satın alma gücü paritesi veya İngilizce tanımıyla Purchasing Power Parity (PPP) iki ülkenin para birimlerini mal ve hizmetler sepetinin değeriyle karşılaştıran bir ekonomi teorisidir. Bu teoriye göre eğer iki ülkede de aynı mal ve hizmetler sepeti için döviz kuru dikkate alındığında aynı bedelin ödenmesi gerekiyorsa o zaman bu iki para birimi dengededir denir. Genellikle satın alma gücü paritesi dendiğinde bu ABD dolarına göre hesaplanır ve bu sayede ülkelerin milli gelirlerinin karşılaştırması yapılır.
İki ülke arasındaki satın alma gücü paritesi aşağıdaki şekilde hesaplanır:
Satın alma gücü paritesi = Sepetin birinci ülkedeki bedeli / Sepetin ikinci ülkedeki bedeli
Satın alma gücü paritesinin anlamlı olabilmesi için çok sayıda ve çeşitlikteki mal ve hizmetin söz konusu sepetin içinde olması gerekir. Bu iş için birçok ülkeden veri toplanması gerektiğinden yapılması gereken işin boyutu ve karmaşıklığı büyüktür. Bu nedenle satın alma gücü paritelerinin hesaplanması için 1968’de Birleşmiş Milletler ve Pensylvania Üniversitesi tarafından Ulusararası Karşılaştırma Programı ICP kurulmuştur.
Dünyada Satın Alma Gücü Paritesine göre Ülkeler
Üç yılda bir Dünya Bankası ülkelerin ABD doları ve satın alma gücü paritesine göre karşılaştırmalarını içeren bir rapor yayımlamaktadır. Uluslararası Para Fonu IMF ve Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü OECD de bu verileri kullanarak değerlendirme ve tahminlerde bulunur.
Mal ve hizmetler sepetinin yerine Mc Donalds’ın Big Mac hamburgerinin geçtiği, The Economist tarafından hazırlanan Big Mac Endeksi de benzer bir çalışmadır. Örneğin biz bu yazıyı yazarken Türkiye’deki Big Mac fiyatı 12,95 TL’dir. ABD’de ise 5,30 dolardır. Bu hesaba göre Dolar/TL kurunun dengede olması için 2,44 olması gerekir. Bir başka deyişle, yine bu yazının yazıldığı sırada bir ABD dolarının 4 TL olduğundan yola çıkacak olursak ABD’de 5,30 dolar olan Big Mac, Türkiye’de 3,28 dolar fiyatıyla satılmaktadır. Bu durumda Türkiye’de paranın alım gücü ABD’ye göre daha yüksektir denir.
Satın alma gücü paritesi teorisi mükemmel bir teori olmadığı gibi kısa vadeli yaklaşımda gerçekten çok uzak sonuçlar verebilmektedir. Uzun vadede gerçeğe yakın sonuçlar verebildiği de şüphelidir. Ancak ülkeler arası karşılaştırma yapmak için daha iyi bir yöntem olmadığından bütün eksikliklerine rağmen başvurulan yöntem olmaya devam etmektedir.
Benzer şekilde Gayri Safi Yurtiçi Hasılan rakamının da bir ülkenin ekonomisinin boyutunu gerçekçi bir şekilde temsil edip etmediği tartışmalıdır. Ancak bazı ekonomistler bütün eksiklerine rağmen Gayri Safi Yurtiçi Hasıla hesabının 20. Yüzyıl’ın ekonomi alanındaki en önemli buluşu olduğunu savunmaktadır.
Satın alma gücü paritesine göre Türkiye’nin Gayri Safi Yurtiçi Hasılası yani IMF ve Dünya Bankası’nın yaptığı hesaplara göre dünyada 13. sıradadır. Yani hem IMF hem de Dünya Bankası’nın 2017 ve 2016 yıllarındaki hesaplarında Türkiye’nin dünyanın 13. büyük ekonomisi olduğunu hesaplamaktadır. Ancak aynı hesaplar satın alma gücü paritesi dikkate almadan yapıldığında hem IMF hem de Dünya Bankası’nın 2017 ve 2016 yıllarındaki hesaplarında Türkiye dünyanın 17. büyük ekonomisi olmaktadır.
