Başabaş noktası bir ekonomi ya da işletmede toplam maliyet ya da harcamaların toplam gelirle eşit olduğu noktaya denilmektedir. Bir işletme için başabaş noktasında maliyet çıkarılmıştır ancak ortada ne bir kâr ne de bir zarar vardır. Kar etmek için başabaş noktasının ilerisine geçilmelidir.
Başabaş noktası ve hesaplama yöntemi ile ilgili farklı sektörlerden (hizmet, üretim vb.) örnek vererek açıklayalım.
Başabaş Noktası Hesaplama – Başabaş Noktası Analizi
Başabaş Noktası = Sabit Giderler / (Birim Satış Fiyatı – Birim Değişken Gider)
- Sabit ve değişken giderler: Sabit giderler üretim miktarı ve faaliyetine bağlı olarak değişmeyen genel yönetim, sigorta, vergiler, kira vs giderlerdir.
- Değişken giderler ise üretim miktarı ile orantılı olarak değişen malzeme ve işgücü giderleridir.
- Birim satış fiyatı: 1 adet ürünün satış fiyatı
Bir firmada kara geçiş noktasındaki üretim ve satış miktarı; sabit giderlerin, birim satış fiyatı ile birim değişken gider arasındaki farka bölünmesi ile bulunur. Bu üretim miktarında satış gelirleri üretim giderlerine denk olur. Bu üretim miktarına başabaş noktası ve bu işleme de başabaş noktası analizi denir.
Başabaş Noktası analizi bir işletmenin ne durumda kara geçip geçmediğini anlatan basit bir kontrol mekanizması sunar. İsterseniz bunu excelde basit modelde bir örnekle açıklayalım. Dilerseniz siz de excelde yapabilirsiniz. Başlıyoruz…
Sabit Giderler
- Kira: 3.000,00 TL
- Maaşlar: 4.000,00 TL
- SGK: 1.300,00 TL
- Pazarlama giderleri: 500,00 TL
- Toplam 8.800,00 TL
Birim Değişken Giderler (TL/birim) buradaki değerler birim başı maliyettir.
- Enerji Giderleri 1,50 TL
- Malzeme ya da hammadde gideri: 5,00 TL
- İşçilik gideri:0,50 TL
- Toplam: 7,00 TL
Ürün Birim Satış Fiyatı: 12,00 TL olsun. Birim satış adeti ise x. Biz maliyeti çıkarıp kara geçmek için kaç tane ürün satmak gerektiğini bulacağız. İşte başabaş noktası bu birim adet olacak. Buna göre:
8.800/(12,00-7-00) = 1760 Bizim başabaş noktamız
Şimdi bunu bir grafikte görelim. Grafiği excelde hazırlamak için yukarıdaki gider, birim ve maliyetleri gösteren serilere ihtiyaç var. Aşağıdaki görselde bu serileri ve bu serilerden yapılan grafiği görebilirsiniz.
İlk kolonda 0’dan 2600’e kadar miktar-adet gösteren seri, biz bunu 100er 100er arttırmayı seçtik. İkinci kolon olan sabit giderler her zaman aynı. Üçüncü kolonda değişken gider yani (yukarıda birim gideri almıştık burada ilk kolonla çarparak yazıyoruz) Dördüncü kolon toplam giderler (yani 2 ve 3’ün toplamı) Beşinci kolon ise gelirlerimiz yani birim satışxadet
Grafikte 1760 adet olan başabaş noktamız gelir,gider kesişiminde gözükmekte. Bu kesişimin üstü kar (açık yeşil alan) altı ise zarar edilen (açık kırmızı) alan. Yani işletme ayda 1760 adetten az satarsa zarara geçer…
