Ana Sayfa Raporlar Ekonomi Raporları ve Gelişmeleri BETAM, İl Düz...

BETAM, İl Düzeyinde Yerel ve Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinin Karşılaştırması Katılım Ve Oy Transferi

İl Düzeyinde Yerel ve Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinin Karşılaştırması Katılım Ve Oy Transferi

Seyfettin Gürsel*, Mine Durmaz**

 

Yönetici Özeti

10 Ağustos’ta ilk kez yapılan cumhurbaşkanı seçimlerini oyların yüzde 51,7’sini alarak Recep Tayyip Erdoğan kazanırken, Selahattin Demirtaş ise üçüncü olmasına rağmen bir önceki (30 Mart 2014) yerel seçimlerine kıyasla partisi HDP’nin oylarını büyük ölçüde arttırmıştır. Diğer taraftan, Ekmelettin İhsanoğlu ise kendisini destekleyen partilerin bir önceki (30 Mart) yerel seçimlerdeki aldığı oyların hayli gerisinde oy alarak seçimleri kaybetmiştir. Seçim sonuçlarının açıklanmasının ardından 30 Mart yerel seçimlerine kıyasla düşen katılım oranı ve oy transferlerinin bu tabloya olan etkileri sorgulanmaya başlandı. Bu sebeple, bu araştırma notunda, bu sorulara cevap bulabilmek için il düzeyinde başlıca partilerin 30 Mart yerel seçimlerindeki oy miktarları ile destekledikleri adayların 10 Ağustos’ta aldıkları oy miktarları karşılaştırmalı olarak analiz edilmektedir. Sonuçlar ise Recep Tayyip Erdoğan’ın birinci turda cumhurbaşkanlığı seçimi kazanmasındaki en önemli etmenin MHP’li seçmenlerin desteğinden kaynaklandığını göstermektedir. Ekmelettin İhsanoğlu’nun kendisini destekleyen CHP, MHP, BBP partilerinin potansiyelinden düşük başarısında ise MHP’li seçmenlerin bir bölümünün Erdoğan’ı desteklemesi, CHP’li seçmenlerin bir bölümünün sandığa gitmemesi ve bir bölümünün ise Selahattin Demirtaş’a oy vermesi etkili olmuştur. Selahattin Demirtaş’ın başarısının arkasında ise AKP’li Kürt seçmenlerin ve bir kısım CHP’li seçmenin katkısı görülmektedir.

Giriş

10 Ağustos’ta ilk kez genel halk oylaması ile yapılan cumhurbaşkanı seçimini Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AKP) genel başkanı Recep Tayip Erdoğan geçerli oyların yüzde 51,7’sini alarak kazandı ve ilk turda cumhurbaşkanı seçildi. Seçimin ikinci kazananı, üçüncü gelmesine rağmen 30 Mart yerel seçimindeki potansiyel oyunu büyük ölçüde artırmayı başaran Halkın Demokrasi Partisi’nin (HDP) adayı Selahattin Demirtaş oldu. Demirtaş 30 Martta Barış ve Demokrasi Partisi’nin (BDP) ve Halkın Demokrasi Partisi’nin yüzde 6,5 civarındaki oy oranını yüzde 9,7’ye yükseltmeyi başardı. Seçimin kaybedeni ise esas olarak Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP), Milliyetçi Hareket Partisi’nin (MHP) ve yerel seçimlerde yüzde 1,6 civarında oy alan Büyük Birlik Partisi’nin (BBP) desteğini alan Ekmelettin İhsanoğlu oldu. Yüzde 38,6 oy alan Ekmelettin İhsanoğlu’nun oyları kendisini destekleyen bu üç partinin 30 Martta aldığı oyların bir hayli altında kaldı.

Bu sonuçlar 30 Marta kıyasla düşen katılımın ve ortaya çıkan oy transferlerinin etkileri konusunda hararetli bir tartışma başlattı. Bu araştırma notunda, 30 Mart yerel seçimlerinde başlıca partilerin il düzeyinde aldıkları oy miktarları ile 10 Ağustos cumhurbaşkanlığı seçiminde üç adayın aldıkları oy miktarlarının karşılaştırmalı bir analizini yaparak düşen katılımın ve oy transferlerinin üç adayın seçim performansını ne ölçüde etkilediğini irdeliyoruz. Oy transferlerinin yönünü özellikle de yoğunluğunu kesin bir şekilde belirlemek illere kıyasla daha mikro düzeyde analiz gerektirir. Yine de aşağıda görüleceği gibi il düzeyinde yapılan analiz de bu konuda yeterince nitel bilgi vermekte, ayrıca düşük katılımın ve oy transferlerinin kimi nicel kestirimlerine de olanak sağlamaktadır.

Katılımın ve oy transferlerinin seçim sonuçlarına etkilerini belirlemek amacıyla basit bir yöntem kullanıyoruz. Her üç adayın il düzeyinde aldıkları oy miktarlarını kendilerini destekleyen partilerin yerel seçimlerde aldıkları oy miktarları ile her iki seçimin toplam geçerli oy miktarlarını da dikkate alarak karşılaştırıyoruz. Recep Tayyip Erdoğan’ın 10 Ağustos oylarını AKP’nin 30 Mart oylarına Saadet Partisi’nin (SP) oylarını da ekleyerek inceliyoruz. 30 Martta yüzde 2,5 civarında oy alan SP’nin Recep Tayyip Erdoğan’ı resmen desteklemediğini, ama açıkça karşı da çıkmadığını biliyoruz. Buna rağmen gerek kamuoyu anketleri gerek bu araştırmanın bulguları SP seçmeninin önemli bir bölümünün 10 Ağustos’ta Recep Tayyip Erdoğan’ı desteklediğini gösteriyor. Ekmelettin İhsanoğlu’nun oylarını CHP, MHP ve BBP’nin 30 Marta aldıkları oylarla, keza Selahattin Demirtaş’ın oylarını da BDP ve HDP’nin oyları ile karşılaştırıyoruz.

30 Mart yerel seçimlerindeki oy miktarları Yüksek Seçim Kurulu’nun (YSK) açıkladığı il genel meclisi ile büyük şehirlerde ilçe belediye meclisleri oylarıdır. 10 Ağustos cumhurbaşkanlığı seçiminin oy miktarları ise YSK tarafından henüz resmen açıklanmadığından Anadolu Ajansının açıkladığı sonuçlardan alınmıştır.

MHP seçmeninden Recep Tayip Erdoğan’a büyük destek

10 Ağustos seçimi sonuçlarının önemli tartışma konularından ilki ne kadar MHP seçmeninin AKP adayına oy verdiğidir. Tablo 1’de Recep Tayyip Erdoğan’ın AKP + SP oylarından mutlak olarak daha fazla oy aldığı 51 il gösteriliyor. Geçerli oy sayısı itibariyle katılımın, Ağrı istisnası dışında, bu illerin her birinde daha düşük olmasına rağmen AKP adayı 30 Marta kıyasla potansiyel desteğinden daha fazla oy almıştır. Bu 51 ilde geçerli oy miktarı 10 Ağustos’ta 30 Mart kıyasla yaklaşık 1,5 milyon eksiktir (Tablo 1). Buna rağmen Recep Tayyip Erdoğan bu 51 ilde yaklaşık 600 bin ekstra oy almıştır. Bu oyların kaynağı, istisnalar hariç, CHP seçmeni olamayacağına göre bellidir ki; bu illerde MHP seçmeninin önemli bir bölümü AKP adayına destek vermiştir.

Bu iller, Ağrı ve Bitlis dışında, MHP’nin güçlü olduğu illerdir (Bkz Ek Tablo 4). Dikkat çeken bir nokta da bu illerin arasında Aydın, Balıkesir, Manisa, Muğla gibi Batı kıyısı illerinin bulunması ve bu illerde Erdoğan’ın ekstra oylarının göreli olarak yüksek oranda olmasıdır (Tablo 1). Bu bulgu MHP’den Erdoğan’a oy kaymasının İç Anadolu’nun yanı sıra Batı’da da yoğunlaştığını göstermektedir. Üstelik bu iller büyük seçmen sayılarına sahip illerdir. 30 Martta MHP’nin toplam oyu söz konusu 51 ilde yaklaşık 4,4 milyondu. Seçime katılmayanların bir bölümünün AKP seçmeni olduğunu da dikkate alırsak, en az 1 milyon MHP’linin Erdoğan’ı desteklediğini kestirebiliriz.

 

Tablo 1: Recep Tayyip Erdoğan’ın AKP+SP (30 Mart) oylarından daha yüksek oy aldığı iller

İller  30 Mart Geçerli Oy sayısı (bin ) 10 Ağustos Geçerli Oy sayısı (bin) 30.Mar 10.Ağu % Değişim
AKP+SP     (bin) RTE       (bin)
AĞRI 155 199 58 72 24
SİVAS 371 353 203 247 21,4
MUĞLA 555 511 163 195 19,5
AFYONKARAHİSAR 434 404 219 259 18,5
BAYBURT 44 43 29 34 16,4
BURDUR 171 156 73 84 16,1
ERZİNCAN 128 125 63 73 15,9
AKSARAY 211 185 119 137 15,4
MANİSA 885 822 332 379 14,4
AYDIN 651 598 192 220 14,3
BALIKESİR 776 747 316 357 12,9
ISPARTA 263 241 119 134 12,6
ARDAHAN 56 51 18 21 12,6
AMASYA 211 196 99 111 11,8
KARS 144 125 48 53 10,9
TOKAT 362 332 187 207 10,8
UŞAK 225 210 96 106 10,7
NEVŞEHİR 176 162 94 104 10,6
NİĞDE 198 174 93 103 10,6
KASTAMONU 242 217 129 143 10,4
GİRESUN 269 239 144 159 10,2
BİLECİK 133 122 57 62 9,7
BARTIN 122 110 58 64 9,7
KARABÜK 143 126 76 82 8
ÇANKIRI 121 104 71 76 7,6
SİNOP 130 121 69 74 7,5
KÜTAHYA 371 345 222 239 7,4
KAHRAMANMARAŞ 595 536 357 383 7,2
ÇORUM 340 317 189 202 7,1
KARAMAN 144 134 83 89 6,9
KİLİS 68 59 36 38 6,6
OSMANİYE 290 248 114 121 6,2
BOLU 185 169 106 112 6,1
GÜMÜŞHANE 81 70 50 52 5,8
YOZGAT 256 237 147 156 5,8
KIRŞEHİR 137 119 60 63 5,5
KIRKLARELİ 232 213 60 63 4,8
DÜZCE 224 200 141 147 4,5
IĞDIR 91 71 18 19 4,3
BİTLİS 147 139 70 72 3
ADIYAMAN 317 286 193 198 2,8
ADANA 1.236 1.074 407 418 2,6
SAMSUN 770 679 436 447 2,5
ESKİŞEHİR 525 473 210 215 2,4
ÇANAKKALE 332 319 131 134 2,3
KAYSERİ 765 718 464 475 2,3
ERZURUM 403 365 246 251 2
ELAZIĞ 329 285 199 201 1
ORDU 441 367 244 246 0,7
MERSİN 1.015 911 291 291 0,2
SAKARYA 572 506 349 349 0,1
Toplam 17.045 15.510 7.948 8.538 7,4

Kaynak: YSK 30 Mart 2014 Yerel Mahalli İdareler Genel Seçimi İstatistikleri; Hürriyet 2014 Türkiye Cumhurbaşkanlığı Seçimleri AA verileri; BETAM

 

Recep Tayip Erdoğan’ın potansiyelinin altında oy aldığı iller

 

30 ilde Erdoğan AKP+SP’nin 30 Mart oylarının altında oy almıştır. Aralarında üç büyük şehrin de bulunduğu bu illerde toplamda yaklaşık 3,5 milyon geçerli oy eksiktir. Bu bakımdan tablo oldukça bulanıktır ve yukarıdaki 51 ilin aksine kimi saptamalar yapmaya pek müsait değildir. Bununla birlikte bu 30 ilin 12’si Kürt seçmenlerin yoğun yaşadığı Doğu ve Güney Doğu illeridir. Demirtaş’ın oyları 30 Mart BDP oyları ile karşılaştırıldığında (Tablo 4) AKP’li Kürt seçmenlerin bir bölümünün oylarını Demirtaş’a verdikleri anlaşılmaktadır. Katılımın arttığı Hakkari’de ve hemen hemen aynı kaldığı, dolayısıyla katılım etkisinin nötralize olduğu Şırnak’ta Erdoğan’ın potansiyelinin yüzde 30, Muş’ta da yüzde 11 üzerinde oy kaybetmesi bu saptamayı desteklemektedir. Bu konuya aşağıda döneceğiz. 

 

Tablo 2: Recep Tayyip Erdoğan’ın AKP+SP (30 Mart) oylarından daha düşük oy aldığı iller

İller 30 Mart Geçerli Oy sayısı (bin oy ) 10 Ağustos Geçerli Oy sayısı (bin oy) 30.Mar 10.Ağu % Değişim
AKP+SP     (bin oy) RTE           (bin oy)
HAKKARİ 118 125 30                      21 -31,9
ŞIRNAK 193 191 41                      28 -31,6
TUNCELİ 50 42 7                        6 -19,9
İZMİR 2.638 2.358 961                    787 -18,1
DİYARBAKIR 721 640 259                    214 -17,2
İSTANBUL 8.554 7.160 4.225                3.568 -15,5
SİİRT 137 121 60                      51 -14,3
MARDİN 346 325 138                    119 -13,6
MUŞ 172 172 69                      61 -11,4
MALATYA 445 406 318                    285 -10,3
BİNGÖL 132 122 88                      80 -9,2
ŞANLIURFA 784 663 501                    455 -9,2
VAN 451 409 192                    174 -9,1
KOCAELİ 1.025 891 570                    521 -8,4
GAZİANTEP 899 787 516                    476 -7,8
KIRIKKALE 171 144 100                      92 -7,6
EDİRNE 268 242 84                      78 -6,9
TEKİRDAĞ 550 507 208                    194 -6,6
ZONGULDAK 385 336 189                    178 -6,0
ANTALYA 1.308 1.100 483                    458 -5,3
BURSA 1.722 1.546 888                    849 -4,5
TRABZON 461 391 287                    274 -4,4
KONYA 1.206 1.108 865                    827 -4,4
DENİZLİ 613 569 280                    268 -4,3
BATMAN 246 224 88                      85 -2,9
ARTVİN 108 95 51                      50 -2,8
ANKARA 3.162 2.740 1.432                1.406 -1,8
RİZE 201 184 151                    149 -1,3
YALOVA 137 122 61                      61 -0,2
HATAY 840 785 346                    346 -0,1
Toplam 28.044 24.507 13.489 12.162 -9,8

Kaynak :YSK 30 Mart 2014 Yerel Mahalli İdareler Genel Seçimi İstatistikleri; Hürriyet 2014 Türkiye

Cumhurbaşkanlığı Seçimleri AA verileri; BETAM

 

Ortak adayın arkasında duran iller ile büyük kayıp yaşadığı iller

Muhalefetin ortak adayı Ekmelettin İhsanoğlu Şanlıurfa ve Van hariç kalan 79 ilde CHP+MHP+BBP’nin 30 Martta aldıkları toplam oyun altında oy almıştır (Tablo 3). Bu partilerin yerel seçimlerde Şanlıurfa ve Van’da oy oranları ihmal edilebilir düzeyde düşük olduğundan (Bkz Ek Tablo 1) İhsanoğlu’nun bu iki ilde oylarını birkaç bin arttırmış olması anlamlı değildir.

İhsanoğlu’nun seçim performansının en ilginç yönü muhalefet partisine mensup seçmemelerin partilerinin gösterdiği ortak adayı hiç fire vermeden ya da çok az fire vererek destekledikleri illerdir. Bu illerin başında Çanakkale ve Edirne gelmektedir. Edirne’de geçerli oy sayısı 26 bin eksilirken İhsanoğlu potansiyelinin sadece 10 bin oy altında kalmıştır. Çanakkale’de ise geçerli oy sayısı 11 bin eksilirken İhsanoğlu’nun eksik oyu 23 bindir. Daha az olmakla birlikte ortak adaya benzer bir destek İzmir, Tekirdağ, Kırklareli ve Denizli’de de gözlemlenmektedir. Bu illerde MHP seçmeninin diğer illerin aksine çoğunlukla İhsanoğlu’nu destekledikleri, CHP seçmeninin de az fire verdiği anlaşılmaktadır.

İhsanoğlu’nun potansiyel oyunun zaten düşük olduğu Doğu ve Güney Doğu illerini saymazsak ortak adayın en çok oy kaybettiği iller, Aksaray, Erzurum, Çankırı, Elazığ gibi MHP’nin çok güçlü olduğu illerdir (Ek Tablo 4).

 

Selahattin Demirtaş AKP’li Kürt seçmenler ile CHP’li sol seçmenlerin oyunu almayı başardı

Selahattin Demirtaş potansiyel oyunun büyük ölçüde üzerinde oy alan yegâne aday oldu. Demirtaş Iğdır, Şanlıurfa ve Van’ın dışında (Ek Tablo 2) 78 ilde potansiyelinin üzerinde oy aldı (Tablo 4). Demirtaş Kürt seçmen ağırlıklı illerin çoğunda katılımın düşmesine rağmen oylarını hatırı sayılır ölçüde arttırdı. Bu bölgede tek rakibi AKP olduğundan bu sonuç 30 Martta AKP’ye oy veren Kürt seçmenlerin önemli bir bölümünün 10 Ağustos’ta Demirtaş’ı destekledikleri anlaşılmaktadır. Muş’ta katılım rastlantı sonucu aynı olduğundan (geçerli oy sayısı her iki seçimde de 172 bin) bu oy davranışı çok net olarak görülmektedir: Bu ilde Demirtaş oylarını 35 bin artırmıştır. Güneydoğu’nun iki büyük ili olan Diyarbakır ve Gaziantep sonuçları da aktarılmaya değer. Diyarbakır ve Gaziantep’de geçerli oy sayısı sırasıyla 80 bin ve 112 bin azalmış buna rağmen Demirtaş 30 Marta kıyasla yine sırasıyla 13 bin ve 27 bin daha fazla oy almıştır. Bu ekstra oyların çok büyük bölümünün AKP’li seçmenlerden geldiği açıktır.

BDP+ HDP oylarının çok düşük olduğu ve bu nedenle Demirtaş’ın oy artış oranlarının çok yüksek göründüğü illeri (Tablo 4) bir yana bırakırsak, Demirtaş en büyük oy artışlarını Batı illerinden sağlamıştır. İstanbul’da geçerli oy sayısı 1 milyon 400 bin eksilirken, Demirtaş potansiyel oyunu 236 bin arttırmıştır. İzmir’de de benzer bir tablo vardır. Geçerli oy sayısı 320 bin azalırken Demirtaş’ın oyları 100 bin artmıştır. Tekirdağ örneği de oldukça çarpıcıdır. Bu ilde geçerli oy sayısı 43 bin azalırken, Demirtaş oyu 2,5 kat artarak 9.500’den 22.400’e yükselmiştir. Bu sonuçlar Batı’da küçümsenemeyecek sayıda CHP’li ve genelde sol eğilimli seçmenin Demirtaş’a oy verdiğini göstermektedir.

 

Tablo 3: Ekmelettin İhsanoğlu’nun CHP+MHP+BBP (30 Mart) oylarından daha düşük oy aldığı iller

İller  30 Mart Geçerli Oy sayısı (bin oy) 10 Ağustos Geçerli Oy sayısı (bin oy) 30.Mar 10.Ağu % Değişim
CHP+MHP+BBP     (bin oy) Eİ                     (bin oy)
MUŞ 172 172 14 5 -146,9
ADIYAMAN 317 286 94 44 -113,8
SİİRT 137 121 9 4 -111,8
AKSARAY 211 185 89 45 -95,8
ERZURUM 403 365 126 66 -91,1
BİTLİS 147 139 11 6 -89,5
BATMAN 246 224 8 4 -83,4
HAKKARİ 118 125 5 3 -82,7
GÜMÜŞHANE 81 70 30 17 -82,5
ÇANKIRI 121 104 47 26 -80,8
ELAZIĞ 329 285 95 53 -80,3
KAHRAMANMARAŞ 595 536 226 130 -73,8
BAYBURT 44 43 14 8 -71
ORDU 441 367 190 116 -63,8
SİVAS 371 353 161 102 -58,9
DÜZCE 224 200 78 49 -58,4
KİLİS 68 59 29 19 -57,2
GİRESUN 269 239 118 76 -54,4
KARS 144 125 47 31 -53,7
KARABÜK 143 126 65 43 -51,7
AĞRI 155 199 7 5 -50,6
TRABZON 461 391 168 112 -49,9
KASTAMONU 242 217 106 71 -49,6
NİĞDE 198 174 102 69 -47,4
KIRŞEHİR 137 119 73 50 -45,4
SAKARYA 572 506 210 145 -45,2
AFYONKARAHİSAR 434 404 201 139 -44,7
SAMSUN 770 679 321 223 -44,1
IĞDIR 91 71 31 21 -43,8
NEVŞEHİR 176 162 79 55 -42,1
ADANA 1.236 1.074 727 515 -41,2
OSMANİYE 290 248 169 121 -39,9
MARDİN 346 325 10 8 -38,3
BARTIN 122 110 61 44 -37,4
BOLU 185 169 75 55 -37,4
KARAMAN 144 134 59 43 -36,9
DİYARBAKIR 721 640 20 15 -35,8
GAZİANTEP 899 787 309 228 -35,6
TOKAT 362 332 164 121 -35,5
RİZE 201 184 46 34 -35,4
KÜTAHYA 371 345 138 102 -35,1
ANKARA 3.162 2.740 1.673 1.239 -35
BİNGÖL 132 122 7 5 -34,2
ANTALYA 1.308 1.100 779 584 -33,4
KIRIKKALE 171 144 67 50 -33,2
TUNCELİ 50 42 18 14 -33,1
ÇORUM 340 317 146 110 -32,5
AMASYA 211 196 109 83 -32
YOZGAT 256 237 104 79 -31,8
MANİSA 885 822 521 397 -31,3
BURDUR 171 156 90 69 -30,8
ERZİNCAN 128 125 61 46 -30,7
KOCAELİ 1.025 891 419 321 -30,6
İSTANBUL 8.554 7.160 3.816 2.941 -29,7
BİLECİK 133 122 72 56 -28,3
SİNOP 130 121 57 45 -27,7
ISPARTA 263 241 131 103 -27,2
AYDIN 651 598 428 337 -27,2
KAYSERİ 765 718 291 230 -26,8
YALOVA 137 122 68 54 -26,7
UŞAK 225 210 124 98 -25,9
MERSİN 1.015 911 616 497 -24
ESKİŞEHİR 525 473 303 245 -23,4
KONYA 1.206 1.108 302 247 -22,2
ZONGULDAK 385 336 184 151 -22
ŞIRNAK 193 191 5 4 -21,8
BURSA 1.722 1.546 769 633 -21,3
BALIKESİR 776 747 445 369 -20,8
ARTVİN 108 95 50 43 -16,4
MALATYA 445 406 115 99 -16,2
HATAY 840 785 476 410 -16
MUĞLA 555 511 376 325 -15,6
ARDAHAN 56 51 21 18 -14,3
DENİZLİ 613 569 316 283 -11,8
TEKİRDAĞ 550 507 325 291 -11,7
KIRKLARELİ 232 213 160 145 -11
İZMİR 2.638 2.358 1.531 1.383 -10,7
ÇANAKKALE 332 319 190 177 -7,5
EDİRNE 268 242 167 157 -6,4
Toplam 43.853 38.944 19.866 15.359 -29,3

Kaynak: YSK 30 Mart 2014 Yerel Mahalli İdareler Genel Seçimi İstatistikleri; Hürriyet 2014 Türkiye Cumhurbaşkanlığı Seçimleri AA verileri; BETAM 

 

Genel değerlendirme

Cumhurbaşkanlığı seçimi sonuçlarının 30 Mart yerel seçimlerinin sonuçları ile karşılaştırılmasının başlıca bulguları dört noktada toplanabilir.

1-      Recep Tayyip Erdoğan’ın seçimi birinci turda kazanmasında başlıca etken Batı’daki birkaç il dışında MHP’li seçmenlerin önemli bir bölümünün kendisine oy vermesi olmuştur. Erdoğan’ın 30 Marta kıyasla oylarını arttırdığı 51 ilde toplam oy artışı yaklaşık 600 bindir. MHP’nin bu illerdeki toplam oyu ise 30 Martta yaklaşık 4,5 milyondu. Geçerli oy eksikliğini de dikkate alırsak bu illerde MHP seçmeninin önemli bir bölümünün Erdoğan’ı desteklediğini kestirebiliriz.

2-      Diğer 30 ilde Erdoğan potansiyelinin yaklaşık 1,3 milyon altında oy almıştır. Ancak geçerli oy sayısı 3,5 milyon kadar daha azdır. Bu kaybının ne kadarının katılım düşüklüğünden, ne kadarının diğer adaylara giden oydan kaynaklandığını kestirmek için en azından ilçe düzeyinde analize ihtiyaç cardır. Bununla birlikte Erdoğan’ın AKP’nin Kürt seçmenlerinin bir bölümünün oyunu alamadığı kesindir.

3-      Ekmelettin İhsanoğlu potansiyelinin yaklaşık 4,5 milyon altında oy almıştır. Bunun başlıca üç nedeni söz konusudur: MHP’li seçmenlerin bir bölümünün bizzat Erdoğan’ı desteklemesi, CHP’li seçmenlerin bir bölümünün sandığa gitmemesi, bir bölümünün ise Demirtaş’a oy vermesidir.

4-      Selahattin Demirtaş’ın seçim başarısının ardında iki etken söz konusudur: AKP’li Kürt seçmenlerin bir bölümü ile CHP’li seçmenlerin bir bölümü kendisini desteklemiştir.

 

Tablo 4: Selahattin Demirtaş’ın HDP (30 Mart) oylarından daha yüksek oy aldığı iller[1]

İller  30 Mart Geçerli Oy sayısı (bin ) 10 Ağustos Geçerli Oy sayısı (bin) 30.Mar 10.Ağu % Değişim
HDP/BDP     (bin) SD         (bin)
AFYONKARAHİSAR 434 404 0,5 5,5 1.065
KÜTAHYA 371 345 0,4 4 904
TRABZON 461 391 0,5 4,6 871
SİVAS 371 353 0,6 4,3 618
BURDUR 171 156 0,5 3,3 570
TOKAT 362 332 0,6 4 529
SAMSUN 770 679 1,6 9,1 485
ISPARTA 263 241 0,8 4 429
RİZE 201 184 0,4 2,1 415
KAYSERİ 765 718 2,6 13,3 404
KARABÜK 143 126 0,4 1,8 393
BARTIN 122 110 0,5 2,6 389
UŞAK 225 210 1,1 5,3 384
NEVŞEHİR 176 162 0,5 2,3 381
ORDU 441 367 1,1 5,2 379
BOLU 185 169 0,6 2,7 376
ZONGULDAK 385 336 1,6 6,7 314
SİNOP 130 121 0,5 2,2 310
DÜZCE 224 200 1 3,7 273
EDİRNE 268 242 1,9 6,9 259
ÇORUM 340 317 1,3 4,8 259
BİLECİK 133 122 1 3,7 258
ESKİŞEHİR 525 473 3,5 12,5 257
ÇANAKKALE 332 319 2,5 8,7 253
ANKARA 3.162 2.740 27,6 95 244
BALIKESİR 776 747 6,3 21,3 240
NİĞDE 198 174 0,7 2,4 223
KIRKLARELİ 232 213 1,5 4,9 217
KİLİS 68 59 0,7 2,2 212
AMASYA 211 196 0,7 2,3 210
MALATYA 445 406 7 21,6 208
GİRESUN 269 239 1,1 3,4 205
KAHRAMANMARAŞ 595 536 7,7 23 197
DENİZLİ 613 569 6,4 18,7 192
ERZİNCAN 128 125 1,8 5,1 179
AKSARAY 211 185 1 2,7 165
ARTVİN 108 95 0,9 2,3 156
HATAY 840 785 11,2 28,2 152
SAKARYA 572 506 4,7 11,5 146
MUĞLA 555 511 8,7 21,1 142
TEKİRDAĞ 550 507 9,5 22,4 136
BURSA 1.722 1.546 28,8 64,3 123
İZMİR 2.638 2.358 88,8 188,1 112
MANİSA 885 822 21,8 46 111
KIRŞEHİR 137 119 2,9 5,9 108
AYDIN 651 598 20,3 41,7 106
KOCAELİ 1.025 891 24,2 48,9 102
ANTALYA 1.308 1.100 30,2 58,3 93
ERZURUM 403 365 25,1 47,7 90
OSMANİYE 290 248 3,7 7,1 90
AĞRI 155 199 68,5 121,7 78
ADIYAMAN 317 286 25 43,7 75
YALOVA 137 122 4,1 7,1 72
ELAZIĞ 329 285 18,6 31,1 67
İSTANBUL 8.554 7.160 414,3 650,7 57
GAZİANTEP 899 787 55,9 83,1 49
KONYA 1.206 1.108 23,5 33,9 44
MUŞ 172 172 79,6 105,4 32
BİNGÖL 132 122 28,6 37,3 31
TUNCELİ* 50 42 16,7 21,7 31
ARDAHAN 56 51 9,1 11,7 28
ADANA 1.236 1.074 90,8 114,5 26
MERSİN 1.015 911 98 122,6 25
HAKKARİ 118 125 81,8 102,3 25
ŞIRNAK 193 191 136,4 158,8 16
KARS 144 125 36,4 41,3 13
BİTLİS 147 139 56 60,6 8
BATMAN 246 224 128,8 134,4 4
DİYARBAKIR 721 640 397,1 410,4 3
SİİRT 137 121 63,8 65,5 3
TOPLAM 42.357 37.601 2.202,50 3276,9 49

Kaynak: YSK 30 Mart 2014 Yerel Mahalli İdareler Genel Seçimi İstatistikleri; Hürriyet 2014 Türkiye Cumhurbaşkanlığı Seçimleri AA verileri; BETAM

 

EK TABLOLAR

Ek Tablo 1: Ekmelettin İhsanoğlu’nun CHP+MHP+BBP (30 Mart) oylarından daha yüksek oy aldığı iller

İller 30 Mart Geçerli Oy sayısı (bin oy) 10 Ağustos Geçerli Oy sayısı (bin oy) 30.Mar 10.Ağu % Değişim
CHP+MHP+BBP     (bin oy) Eİ           (bin oy)
ŞANLIURFA 784 663                  30 34 15,8
VAN 451 409                    9 12 26,8
Toplam 1.235 1.073                  39 46 42,6

 Kaynak :YSK 30 Mart 2014 Yerel Mahalli İdareler Genel Seçimi İstatistikleri; Hürriyet 2014 Türkiye

Cumhurbaşkanlığı Seçimleri AA verileri; BETAM

 

Ek Tablo 2: Selahattin Demirtaş’ın HDP (30 Mart) oylarından daha düşük oy aldığı iller

İller 30 Mart Geçerli Oy sayısı (bin ) 10 Ağustos Geçerli Oy sayısı (bin) 30.Mar 10.Ağu % Değişim
HDP/BDP     (bin) SD         (bin)
IĞDIR 91                  71 40 30 -23,7
ŞANLIURFA 784              663 240 174 -27,3
VAN 451              409 240 223 -6,9
Toplam 1.327 1.143 519 428 -17,6

Kaynak :YSK 30 Mart 2014 Yerel Mahalli İdareler Genel Seçimi İstatistikleri; Hürriyet 2014 Türkiye

Cumhurbaşkanlığı Seçimleri AA verileri; BETAM

 

Ek Tablo 3: 30 Mart Seçimlerinde RTE’nın AKP+SP’ye göre oylarını arttırdığı 51 ilde MHP ve SP’nin oy durumları

İLLER MHP (bin oy) % MHP SP (bin oy) % SP İLLER MHP (bin oy) % MHP SP (bin oy) % SP
ADIYAMAN 25 7,8 19 5,9 KIRKLARELİ 55 23,5 1 0,4
AFYONKARAHİSAR 133 30,8 8 1,9 KIRŞEHİR 42 30,3 5 3,5
AĞRI 2 1,1 9 5,8 KİLİS 22 33,1 1 1,1
AKSARAY 65 30,6 4 1,7 KÜTAHYA 110 29,6 23 6,3
AMASYA 50 23,6 5 2,5 NEVŞEHİR 55 31,4 4 2,4
ARDAHAN 7 12,4 1 2,1 NİĞDE 58 29,0 5 2,6
BARTIN 34 28,2 4 3,3 OSMANİYE 126 43,6 5 1,7
BAYBURT 12 26,5 4 9,4 SİNOP 24 18,5 3 2,1
BİLECİK 41 30,9 3 2,1 SİVAS 41 11,1 9 2,4
BİTLİS 6 4,4 7 4,5 TOKAT 92 25,5 11 2,9
BOLU 30 16,1 6 3,1 UŞAK 62 27,3 1 0,3
BURDUR 45 26,2 3 1,6 YOZGAT 77 30,0 11 4,2
ÇANAKKALE 70 21,2 2 0,8 ADANA 414 33,5 13 1,0
ÇANKIRI 37 30,7 3 2,2 AYDIN 140 21,6 2 0,4
ÇORUM 58 17,0 7 2,0 BALIKESİR 245 31,6 8 1,1
DÜZCE 55 24,7 11 5,1 ERZURUM 116 28,9 9 2,3
ELAZIĞ 67 20,2 23 6,9 ESKİŞEHİR 59 11,2 5 0,9
ERZİNCAN 27 20,9 4 2,8 KAHRAMANMARAŞ 181 30,5 7 1,3
GİRESUN 51 19,1 9 3,5 KAYSERİ 207 27,0 13 1,7
GÜMÜŞHANE 24 30,0 6 6,9 MANİSA 355 40,1 7 0,8
IĞDIR 27 29,5 0 0,3 MERSİN 324 32,0 6 0,6
ISPARTA 87 33,2 7 2,8 MUĞLA 100 18,0 2 0,4
KARABÜK 45 31,5 4 3,0 ORDU 36 8,1 5 1,0
KARAMAN 35 24,5 7 4,5 SAKARYA 153 26,8 18 3,1
KARS 26 18,1 2 1,4 SAMSUN 194 25,2 14 1,8
KASTAMONU 77 32,0 3 1,3

Kaynak :YSK 30 Mart 2014 Yerel Mahalli İdareler Genel Seçimi İstatistikleri;BETAM

 

Ek Tablo 4: 30 Mart seçimlerinde partilerin oy miktarları (bin oy)

İller AKP SP CHP MHP BBP BDP HDP BDP/HDP
ADIYAMAN 174,2 18,7 50,4 24,8 19,2 25 25
AFYONKARAHİSAR 210,7 8,3 60,3 133,4 7,2 0,5 0,5
AĞRI 49,3 9 1,4 1,7 3,7 68,5 68,5
AKSARAY 115 3,6 18,8 64,8 5,4 1 1
AMASYA 94,1 5,3 55 49,7 4,4 0,7 0,7
ARDAHAN 17,1 1,2 13,7 6,9 0,2 9,1 9,1
ARTVİN 49,9 1,6 34 15,4 0,4 0,9 0,9
BARTIN 54 4 25,2 34,4 0,9 0,5 0,5
BATMAN 80,6 7,2 4,1 1,4 2,6 128,8 128,8
BAYBURT 25,2 4,1 1,6 11,6 0,7
BİLECİK 53,8 2,8 29,2 41,1 1,8 1 1
BİNGÖL 75,3 12,3 3,3 2,2 1,7 28,6 28,6
BİTLİS 63,4 6,7 2,2 6,5 2,4 56 56
BOLU 99,9 5,7 44,1 29,8 1,2 0,6 0,6
BURDUR 69,7 2,8 41,9 44,8 3 0,5 0,5
ÇANAKKALE 128,2 2,5 118,7 70,4 0,9 2,5 2,5
ÇANKIRI 68,2 2,7 5,2 37,3 4,8
ÇORUM 182,1 6,9 83,7 57,7 4,6 1,3 1,3
DÜZCE 129,9 11,3 19,9 55,3 3 1 1
EDİRNE 79,1 4,4 114,5 51,7 0,8 1,9 1,9
ELAZIĞ 176,6 22,6 22,8 66,6 6 18,6 18,6
ERZİNCAN 59,6 3,5 32,2 26,8 1,6 1,8 1,8
GİRESUN 135,1 9,3 62,3 51,5 4 1,1 1,1
GÜMÜŞHANE 44,1 5,5 4,7 24,2 1,5
HAKKARİ 29 1,1 0,7 0,6 3,4 81,8 81,8
IĞDIR 17,9 0,3 3,6 27 39,7 39,7
ISPARTA 111,1 7,5 38,9 87,3 5,1 0,8 0,8
KARABÜK 71,4 4,2 18 45,1 2,2 0,4 0,4
KARAMAN 76,5 6,5 23,4 35,3 0,3
KARS 46 2 19,7 26,2 1,6 36,4 36,4
KASTAMONU 125,9 3,2 25,1 77,4 3,7
KIRIKKALE 76,9 22,6 16,2 46,1 4,3
KIRKLARELİ 59,4 1 105 54,6 0,9 1,5 1,5
KIRŞEHİR 54,8 4,8 30,1 41,5 1,5 2,9 2,9
KİLİS 35,2 0,8 4,8 22,5 1,9 0,7 0,7
KÜTAHYA 198,9 23,4 22,4 109,7 5,4 0,4 0,4
MUŞ 61,9 7,2 4,4 4,6 4,5 79,6 79,6
NEVŞEHİR 89,9 4,3 22,2 55,2 1,1 0,5 0,5
NİĞDE 87,6 5,2 39,7 57,5 4,6 0,7 0,7
OSMANİYE 108,8 4,8 38,1 126,4 4,3 3,7 3,7
RİZE 128,5 22,1 24,6 18,8 2,2 0,4 0,4
SİİRT 56,4 3,5 3,4 1,1 4,4 63,8 63,8
SİNOP 66,3 2,7 32,5 24 0,8 0,5 0,5
SİVAS 194,5 8,9 47,6 41,3 72,5 0,6 0,6
ŞIRNAK 39,3 2 1,5 2 1,2 136,4 136,4
TOKAT 176,1 10,6 65,1 92,4 6,7 0,6 0,6
TUNCELİ 7,3 0,2 16,1 0,9 1,6 14,1 2,5 16,7
UŞAK 95,1 0,7 59,1 61,5 3,3 1,1 1,1
YALOVA 57,7 3,8 48,4 17,9 1,7 4,1 4,1
YOZGAT 136,5 10,6 20,6 76,8 6,2
ZONGULDAK 178,4 10,7 136,2 43,9 4,3 1,6 1,6
ADANA 394,5 12,9 306,7 414,3 5,7 90,8 90,8
ANKARA 1417,2 15,2 1385,6 245,8 41,9 27,6 27,6
ANTALYA 476,5 6,9 453,2 318,5 7 30,2 30,2
AYDIN 189,9 2,4 285,3 140,4 2,8 20,3 20,3
BALIKESİR 308,3 8,2 196,3 245,3 3,9 6,3 6,3
BURSA 852,7 35,7 494,9 264,4 9,4 28,8 28,8
DENİZLİ 277,2 2,9 237,8 72,6 5,5 6,4 6,4
DİYARBAKIR 252,1 6,6 8,6 4,7 7,1 397,1 397,1
ERZURUM 236,9 9,3 6,3 116,5 3,6 25,1 25,1
ESKİŞEHİR 204,9 4,6 237,4 58,7 6,7 3,5 3,5
GAZİANTEP 490,4 25,3 193 106,9 9,6 55,9 55,9
HATAY 339,4 7 344,3 129,4 2,3 11,2 11,2
İSTANBUL 4101,9 123 3428,5 339,8 47,5 414,3 414,3
İZMİR 947,5 13,8 1308,1 210,3 12,7 88,8 88,8
KAHRAMANMARAŞ 349,9 7,4 37,6 181,2 6,9 7,7 7,7
KAYSERİ 450,7 13,2 68,1 206,6 16,7 2,6 2,6
KOCAELİ 518,6 50,9 268,2 144 6,5 24,2 24,2
KONYA 775,2 90,1 69,3 222,6 10,5 23,5 23,5
MALATYA 274,2 44 79 34,1 2,1 7 7
MANİSA 324,9 6,8 161,8 354,9 4,4 21,8 21,8
MARDİN 129,3 8,9 3,2 3,2 4,1
MERSİN 284,3 6,5 287,6 324,3 4 98 98
MUĞLA 160,9 2,1 272,8 100 2,8 8,7 8,7
ORDU 239,7 4,5 150,4 35,9 3,7 1,1 1,1
SAKARYA 331,1 17,6 52,9 153,2 4,2 4,7 4,7
SAMSUN 422,4 13,8 122,3 194,2 4,1 1,6 1,6
ŞANLIURFA 483,4 17,8 6,8 18,7 4,1 239,6 239,6
TEKİRDAĞ 204,4 3,2 251,8 69,7 3,6 9,5 9,5
TRABZON 273,8 12,9 114,8 51,3 2,2 0,5 0,5
VAN 185,8 5,9 3,5 3,4 2,4 239,9 239,9
Toplam 20.521 916 12.553 6.872 480 1.866 856 2.722

Kaynak: YSK 30 Mart 2014 Yerel Mahalli İdareler Genel Seçimi İstatistikleri; BETAM

 

* Prof. Dr. Seyfettin Gürsel, Betam, Direktör, [email protected]

**Mine Durmaz, Betam, Araştırma Görevlisi, [email protected]

[1] Mardin, Yozgat, Kastamonu, Kırıkkale, Karaman, Gümüşhane, Çankırı, Bayburt’ da HDP’nin 30 Mart 2014 yerel mahalli idareler genel seçimlerinde oyları bulunmadığı için bu şehirlerde Selahattin Demirtaş’ın oyları tabloda gösterilmemiştir. * 30 Mart seçim istatistiklerinde her il için genelde sadece HDP yada sadece BDP’ nin oyları mevcuttur, sadece Tunceli’de her ikisi de mevcut olduğu için HDP ve BDP’nin oylarının toplamı gösterilmiştir.