Suudi Arabistan Kralı Salman’ın gelecek hafta tahttan, Veliaht Prens Mohammed bin Salman lehine çekileceği iddia ediliyor. Haberin kaynağı İngiltere’nin Daily Mail gazetesi. Son 2 haftada, yaptıığı üst düzey tutuklamalarla taht yolundaki bütün rakiplerini ve kendisine muhalefet edebilecek bütün güçlü kişileri eleyen MBS, pratikteki rejimin adını koyacak gibi gözüküyor. 1935 doğumlu Kral Salman’ın zaten sağlık sorunlarıyla uğraştığı ve tahtı MBS’ye bırakacağı uzun zamandır speküle ediliyordu. Şimdi tam da rakipler hapisteyken, zamanı gibi…
MBS şimdiden İran ile çok gergin bir ilişki içinde… İki ülke arasındaki ortam gergin olduğu sürece sıcak çatışma riski sürekli olarak rahatsız edici olacaktır. Lübnan şimdiden İran ve Suudi Arabistan arasında stranç tahtasına dönmüş durumda. Bunun yanı sıra; Suudi Arabistan’ın Lübnan’da Hizbullah ile mücadele etme adına İsrail’in desteğini aradığı söylentileri…
Bu durumu Arap Dünyası nasıl karşılar bilinmez, ama İran ile Suudi Arabistan’ın arasının daha da çok açılacağı aşikar. Yolsuzluk nedeniyle içeride olan prens ve işadamlarından da serbest bırakılmalarına karşılık servetlerinin %70’i talep ediliyor. Bu da Prens Waleed başta olmak üzere söz konusu kişilerin eski güçlerinde olmamalarına neden olacaktır. El konulan mal varlıkları 2016 yılında 83 milyar USD olan bütçe açığını kapatmak için kullanılacak ve yüzlerce milyar USD’den bahsediyoruz. Suudi zenginlerin yurtdışında da, özellikle ABD borsalarında da önemli yatırımları oluğu düşünülürse durum hiç iç açıcı değil.
6.11.2017
Suudi Arabistan’da Mohammed bin Salman ipleri tamamen eline alıyor… Enver Erkan
Suudi Arabistan’da meydana gelen olaylar kapsamında haftaya oldukça hareketli ve karışık bir haber akışıyla giriyoruz. Bir taraftan ABD Başkanı Donald Trump, Suudi Arabistan Kralı Salman ile Suudiler’in en büyük petrol şirketi Aramco’nun halka arzını görüşürken, Suudi Arabistan’da Veliaht Prens Mohammed bin Salman’ın başında olduğu komisyon görünürde yolsuzlukla mücadele kapsamında üst düzey tutuklamalar yaptı. Kimi kaynaklarda darbe girişimi olarak yansıma bulsa da, Kral Salman’a yönelik bir hamle söz konusu değil. Olan durum, ülkede fiili olarak gücü zaten elinde bulunduran ve fetva kurumunun da desteğini alan Veliaht Prens MBS’nin politik rakiplerini ve kendisine muhalif olabilecek güçlü işadamlarını eleyerek gücünü konsolide etmesi gibi görünüyor.
Tutuklananlar arasında 11 Prens, 4 üst düzey Bakan ve büyük işadamları bulunuyor. Tutuklanan prens, bakan ve işadamları Riyad’daki Ritz Carlton otelinde tutuluyorlar. Otel yeni rezervasyonları durdururken, mevcut müşterilerini de otelden gönderdi. Jetler de ülke üzerindeki şüpheli uçuşlara karşı alarma geçmiş durumda. Üst düzey tutuklamaların bazılarının listesi;
• Prens Al-Waleed bin Talal – milyarder işadamı
• Prens Mutaib bin Abdullah, Suud ailesini, kutsal bölgeleri ve enerji tesislerini korumaktan sorumlu Suudi Arabistan Ulusal Muhafızları’nın Lideri (görevden alındı), tutuklananlar içerisindeki en güçlü isim olarak görülüyor.
• Adel Fakeih – Ekonomi ve Planlama Bakanı (görevden alındı)
• Prens Turki bin Abdullah – eski Riyad Valisi
• Khaled al-Tuwaijri – eski Kraliyet Mahkemesi yargıcı
• Waleed bin Ibrahim Al Ibrahim – 2005’te ölen eski Kral Fahd’ın kayınbiraderi, Middle East Broadcasting Company’nin (MBC) sahibi
• Amr Al-Dabbagh – işadamı, Al-Dabbagh Group’un (ADG) CEO’su
• Ibrahim Abdulaziz Al-Assaf – eski Maliye Bakanı
• Khalid Abdullah Almolhem – Saudi Arabian Airlines’ın eski Başkanı
• Saleh Abdullah Kamel – milyarder işadamı, ART TV kanalının sahibi ve Dallah al Baraka Group’un kurucusu
• Bakr bin Laden – Saudi Binladen Group’un Başkanı
• Prens Turki bin Nasser Al Saud – eski Meteoroloji ve Çevre Başkanı
• Amiral Abdullah bin Sultan bin Mohammed Al-Sultan – Donanma Komutanı
• Prens Fahd bin Abdullah bin Mohammad Al Saud – eski Savunma Bakanı Yardımcısı
• Mohammad al-Tobaishi – Protokol Başkanı
• Saoud al-Daweesh – Saudi Telecom CEO’su
• Mohamad al-Amoud – iş adamı
• Nasser Al-Tayyar – iş adamı, Al-Tayyar Travel Group Yönetim Kurulu Üyesi
1 hafta önce Politico, Trump’ın damadı ve danışmanı Jared Kuschner’ın gizlice Suudi Arabistan’a gittiğini iddia etmişti. ABD ile Suudi Arabistan arasında 110 milyar USD’lik silah anlaşmasının imzalanmasında önemli bir rolü olan Kuschner, aynı zamanda MBS’nin çok iyi bir dostu. Göz altına alınan prenslerden Al-Waleed bin Talal’ın ise Trump cephesi ile arasının iyi olmadığı biliniyor. Kendisinin 18 milyar USD’lik serveti ve pek çok uluslararası şirkette yatırımları bulunuyor. Banque Saudi Farsi’nin %16,19 hissesine sahip olan Waleed Apple’da %5, Twitter’da %4,9, Jingdong’da %2,2, Twenty-Fitst Century Fox’da %4,98, National Industrialisation Company’de %6,23, Flynas’ın kardeş şirketinde %34,08 hisseye sahip. Citigroup, Careem, Lyft, Motorola Solutions, Ebay Inc, Fashian Village Trading Company, Saks Incorporated, Savola Group Company, Time Warner Inc, News Corp, Euro Disney, Kingdom Schools, Medical Services Projects Company, Four Seasons George V Hotel, The Plaza, Savoy Hotel, Fairmont Raffles Holding International, Four Seasons Hotels and Resorts, IFA Hotels and Resorts, Kingdom Hotel Investments Waleed’in doğrudan yatırımları veya hissesini alarak yatırım yaptığı şirketler arasında olanlar… Tutuklamaları yapan komisyonun mal varlıklarına el koyma yetkisi var.
2015’te ölen önceki kral Abdullah’ın oğullarından Prens Mutaib ile Prens Turki’nin tutuklanmasının yanı sıra, Kral Abdullah döneminden kabinede kalan son nakanların da görevden alındığını görüyoruz. Daha önce de Nisan 2015’te Veliaht Prens olan Kral Salman’ın yeğeni Muhammad bin Nayef veliahtlıktan alınarak MBS Veliaht Prens ilan edilmişti.
MBS, Veliaht Prens olduktan sonra Vision 2030 programıyla ülkenin ekonomisinin yeniden yapılandırılması için çalışmalara başlamış ve birçok reforma imza atmıştı. Ülkenin petrol dışı gelirlerini artırmak, özelleştirmeleri artırmak ve sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak bunların birkaçı. Petrol fiyatlarını mümkün mertebe düşük tutarak ülkesinin piyasadaki dominasyonunu sağladıktan sonra, piyasayı yeniden dengelemek için bu sefer OPEC’in petrol üretimini kısmasını desteklemeye başladı. Ülkedeki radikalizmi azaltmak için çalışmalar yaptı ve Eylül 2017’de ülkede “kadınlara araba kullanma yasağı”nın kaldırılmasında etkili oldu. MBS, Suudi Arabistan’ın yakın zamanda tüm dünyaya ve dinlere açık ılımlı bir İslam ülkesi olacağını ve önümüzdeki 30 yılı yıkıcı fikirlerle uğraşmakla geçirmeyeceğini söylüyor.
Buna karşılık İran ve Suudi Arabistan arasındaki gerilim düşecek gibi görünmüyor. İki ülke bugüne kadar başta Suriye, Yemen ve Lübnan olmak üzere farklı kutupları desteklediler ve hep karşı karşıya geldiler. Son olarak Lübnan Başbakanı Saad Hariri Riyad’daki ziyareti sırasında İran’ı hedef göstererek görevinden istifa ettiğini açıkladı. Hariri, 2005 yılında Hizbullah’ın suçlandığı bir bombalı suikast sonucu öldürülen eski Lübnan Başbakanı Refik Hariri’nin oğlu. Ülkenin Anayasa’ya göre kozmopolit bir yapısı var. Cumhurbaşkanı’nın Maruni Hıristiyan, Başbakan’ın Sünni ve Parlamento Başkanının Şii Müslüman olması gerekiyor. Ülkenin bu yapısı; Suriye, İsrail, İran ve Suudi Arabistan gibi güçlerin oyun sahası olmasına neden oluyor. İran istifayı; MBS ve Trump ile koordineli olarak değerlendirirken, İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, “Orta Doğu İran’ın fetih girişimini tecrübe ediyor” yorumunu yaptı.
Suudi Arabistan ile İran’ın arası, aynı zamanda Yemen’den atılan ve Kral Halid Uluslarası Havaalanı’nı hedef alan balistik füzelerden dolayı da açıldı. Suudiler, Yemen’de İran tarafından desteklenen Husiler’in İran’ın yardımı ve desteği olmadan böyle bir saldırıyı yapamayacağını söyledi. Tüm bu olayların arasında Suudi Arabistan’da içinde bir prens ve üst düzey yetkililerin olduğu bir helikopterin düştüğü, helikopterdeki kişilerin hayatını kaybettiği bildirildi. Ölen prensin Prens Mansur bin Mukrin olduğu açıklanırken helikopterde Emir vekili Selman el-Cerişi, Emirlik Genel Sekreteri Salih bin Abdullah el-Kadi, Asir Bölge Tarım Bölümü Başkanı Fehd el-Fertiş, Asir Bölgesi Polis Müdürü Binbaşı Salih bin Süleyman el-Kerzai ve diğer yetkililerin olduğu ifade edildi.
Bütün bu gelişmelerin ışığında OPEC’in petrol üretimini kısmasının en büyük destekçilerinden birinin MBS olmasından dolayı en büyük etkinin petrol fiyatlarında olduğunu görüyoruz. Brent petrol fiyatında 62 USD üstünde hamle görülmesiyle beraber 60-65 USD bandındaki hareket biraz daha sağlamlaşmış görünüyor. Muhtemelen fiyatları yukarı yönlü eğilim göstermeye devam edecektir. Altın gibi güvenli varlıklarda ise öyle bir aşırı bir yükseliş görünmemekte. 1275 USD altındaki seyir devam ettiği sürece, altın yüzünü biraz daha ABD 2 yıllık tahvil faizlerine ve endekslere dönecektir; ki oradaki durum şu anda altın negatif. 1260 USD hedefte olmaya devam ediyor. Tadawul All Share endeksinde durum dengelendi ve geçen haftadan bugüne olan seyir yataylaştı. Saudi Arabian Monetary Authority (SAMA) sabit kur rejimi uyguladığı için SAR’a bakmıyorum. Suudi Arabistan’ın 5 yıllık CDS’lerinde ise önemli bir yükseliş var, 89 puana gelen CDS’ler 1 ayın en yükseğinde.
Enver ERKAN
Araştırma Müdür Yardımcısı
