Tarihsel olarak Altının takı olarak kullanılmasının yanı sıra parasal sistemde koruma, değer yaratma ve varlık sınıfı olarak yatırım amaçlı da kullanımı mevcuttur. Endüstriyel anlamda iletken özelliği ile teknoloji ürünlerinde de yer almaktadır. Finansal sistemde rezerv para birimleri öncesi dönemde Altın standardı gibi uygulamalar 20.yüzyılda Altının para ikamesi olarak yaygınlaşmasına ön ayak olmuştur. Geleneksel olarak Doğu toplumlarının vazgeçilmezi olan bu değerli metal, para ikamesi olarak kullanıldığı dönemde ve sonrasında Altın bankacılığının da önünü açmıştır.
Altın Bankacılığı Nedir?
Üretilen ve kullanıma sunulan Altının finansal sistem içerisinde değerlendirilmesi Altın bankacılığının temelini oluşturmaktadır. Arzın temelde bireylerin ellerinde tuttuğu Altını ve takıları finansal sisteme kazandırması üzerine dayanan Altın bankacılığı, karşılığında faiz getirisi sunmamasına karşın finansal sistemde para arzı yaratarak makro-ekonomik büyümeyi yönlendirebilmektedir. Genel itibariyle faiz getirisinden yoksun olan Altın yatırımları geleneksel bankacılık sisteminde dönemsel olarak faiz üreten uygulamalarla parasal sistemin kaynak arayışlarına da yardımcı olabilmektedir.
Altın Bankacılığı Ekonomiye Ne Fayda Sağlar?
Altın bankacılığı özünde aracılık faaliyetleri ile kaynak oluşturma amaçlıdır ve herhangi bir alım-satım ve/veya kaldıraç kullanımı gibi geleneksel bankacılığın kullandığı yöntemleri kullanmamaktadır. Bu işleyiş daha çok paranın ikamesi olarak görülen bir değerin yeniden paraya dönüşerek sistem içerisinde kaldıraçlı kullanımına fayda sağlamaktadır.
Altının Rezerv Değeri ve Finansal Sistemde Alternatifler
Günümüz küresel piyasalarına baktığımızda ise benzer görüntü hakimdir ve merkez bankaları gibi kuruluşlar döviz rezervi yerine kısmen Altın da tutarak toplamda aynı rezerv çatısı altında ve rezerv para birimleri üzerinden varlıklarını korumayı amaçlamaktadır. Rezerv para birimlerinin değerinin yeniden finansal sistem içerisinde tartışıldığı bir dönemde Altın bankacılığının önem kazanmasının yegane sebebi budur ancak potansiyeli değildir. Altın bankacılığının büyümesi Altının paraya ikame değil de para ile bire bir rakip olabilecek ve parasal sistemin kullandığı tüm yöntemleri kullanabildiği ölçüde olacaktır.
“Türkiye İçin Büyük Potansiyel Ancak Düzenlemeler Gerekli”
Bu potansiyele ulaşması için hem yeni düzenlemeler gerekmektedir hem de bankaların Altın aracılık faaliyetlerinden öteye geçerek Altın tutması, varlık sınıfı anlamında koruma olarak kullanması, uluslararası ve yerel piyasalarda fiyatlamada aktif rol alması gibi görev tanımları oluşması gerekmektedir.
Altın Bankacılığı ve Alım-Satımında Hindistan Örneği
Bahsettiğim potansiyel Altın bankacılığına benzer adımların sinyalleri Hindistan tarafında görülmektedir. 2009 yılından bu yana ilk defa Altın alımına başlayan Hindistan Merkez Bankası (RBI) geleneksel bankaların da Altın bankacılığında aktif rol alabileceği ve tıpkı merkez bankası gibi Altın alım-satım, koruma ve kaldıraç özelliklerini kullanabileceği düzenlemelere hazırlanmaktadır.
Türkiye’de ise son dönemde önem kazanmaya başlayan Altın bankacılığının aracılık faaliyetleri ve faiz getirisi sunması potansiyel Altın bankacılığının bir adım gerisindedir. Ve de bankalara sadece Altın arzı konusunda aracılık yapmasına ve TCMB nezdinde munzam karşılıklara ikame Altın tutulmasına olanak sağlamaktadır.
Yerel Paraların Kullanılmasının Önemi ile Birlikte Altın
Bölgesel antlaşmalarla yerel para birimlerinin kullanılmaya başlandığı yeni dönemde Altın bankacılığı ile ilgili düzenlemelerin önümüzdeki dönemde gündemde olması hem yerel para ile bölgesel ticaretin hem de Altının rezerv para birimine eş değer kullanımının önünü daha da açacaktır.
Hindistan’da konuşulan yeni düzenlemelerin Türkiye’de de konuşulmaya başlanması hanehalkının Altın varlıklarının tıpkı TL mevduat aracı olarak değerlendirilmesinin de önünü açacaktır. Altın bankacılığının varlık sınıfı olarak hem bankalar hem de bireysel yatırımcılar tarafındakı algısı sistemdeki yeni düzenlemelerle mümkün olabilecektir.
Altının geleneksel kullanımının dünya ölçeğindeki sıralamasına baktığımızda Çin ve Hindistan en büyük pazarlardandır. Nüfus potansiyelinin yanı sıra geleneksel kullanımı Türkiye’de olduğu gibi Hindistan’da da mevcuttur. Hindistan örneğinin potansiyel Altın bankacılığına doğru evrilmesi Türkiye açısından da bir örnek oluşturabilir. Orta-Doğu pazarında kullanımı geniş yer tutan Altının finansal sistem içerisinde Arap ülkelerinde yer bulması oldukça zordur zira global rezerv para birimi ile petrol üretimi bu ülkelerde eşlenmiş durumdadır.
“Altın Konusunda Türkiye ve İran Pazarları Farklı”
Ancak Türkiye ve İran pazarlarında durum farklıdır ve Türkiye’nin potansiyel büyümesini devam ettirmesi adına hanehalkının geleneksel olarak elinde bulundurduğu Altını finansal sisteme kazandırması yeterli değildir. Türkiye’nin Altın bankacılığının yeniden tanımlanmasında Hindistan örneğini takip etmesi parasal büyüklük yaratma ve ekonomiye kaynak oluşturmada da yararlı olacaktır.
Altın Bankacılığı = Kaynak Yaratma
Altının TL mevduata potansiyel rakip olarak yeni düzenlemelerle ortaya çıkması Altının hem varlık sınıfı olarak ülkemizde algının oluşmaya başlamasına hem de getiri üreten bir enstrüman olarak Altın sektörünün geleneksel döngüsünün devamına katkı sağlayacaktır. Kronik cari açık problemi olan Türkiye’nin kaynak sıkıntısındaki kalıcı çözümlerden biri de Altın bankacılığının potansiyelinde ve geleneksel bankacılık anlamında önünün yeni düzenlemelerle açılması olabilir zira küresel çapta konjonktür ve örnekler oluşmaya başlamış durumda.
Son olarak Altın Bankacılığının Gelişmesi İçin Yapılması Gereken Düzenlemeler Nelerdir? diye bir daha toparlayalım:
Geleneksel bankaların da Merkez Bankası gibi munzam karşılık olarak altın tutabilmesinin önü açılmalı
Yine geleneksel bankalar da tıpkı Merkez Bankası gibi Altın için alım-satım, koruma ve kaldıraç özelliklerini kullanabileceği düzenlemeler yapılmalıdır. Bankalar mevcut durumdaki altın konusunda yalnızca aracılık faaliyetlerinde bulunmanın ilerisine geçmelidir.
Yazan: Dr. Dağhan Gökçe
