Bitcoin’in ortaya çıkması ve piyasayı domine etmesiyle birlikte kripto sanal paraların kullanımı gün geçtikçe artmaya başladı. Kullanımı gün geçtikçe artan Bitcoin (BTC), kendine özel bir piyasa oluşturdu. Bu piyasada Bitcoin al-sat işlemleri ve doğrudan Bitcoin’le ticari işlem gerçekleştirildi. Bu şekilde kullanım alanları çoğalan Bitcoin, yoğun kullanımı sonrası bazı teknik aksaklıklar da göstermeye başladı.
Bu aksaklıkların pek çoğunun zaman içerisinde düzeltilmesi ile birlikte yeni Bitcoin sürümleri piyasada kullanılmaya başlandı. Bitcoin çatallanması (Bitcoin forking) adı verilen kavram bu güncellemeler ile alakalı olarak meydana geldi. Bu yazımızda, Bitcoin çatallanması kavramını ele alacak ve bunun piyasaya yaptığı etkilere göz atacağız.
1. Bitcoin çatallanması nedir?
Kripto sanal paraların zaman içerisinde yaygınlaşması ile birlikte onlara olan ilgi de gün geçtikçe arttı. Bunun sonucunda, pek çok yazılımcı ve yatırımcı bu alanda işlem yapmaya başladı. Bu nedenle, Bitcoin ile işlem yaparken daha fazla bilgiye gereksinim duyuldu. Bitcoin’in hem işlem hem de yatırım aracı olarak görülmesinin ardından Bitcoin meraklılarının sayısında da gözle görülür bir artış meydana geldi.
Bitcoin, blockchain (blok zincir) denilen bir yazılım mantığı ile oluşturulan sanal blokların açık kaynaklı bir platformda transfer edilmesiyle işler. Bu platformda yapılan Bitcoin transferleri kullanıcılara tamamen açıktır. Yani, tüm kullanıcılar piyasadaki tüm Bitcoin hareketlerini bilir. Ancak, bu transferlerin kimden kime olduğu belli değildir. Kısacası, Bitcoin kendi güvenliğini blockchain sistemi sayesinde sağlamaktadır.
Bitcoin işlemlerinin yapıldığı platformda zaman içinde yenilenme ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu durumun nedenleri olarak kullanıcı sayısının fazlalaşması veya internet teknolojisinde yaşanan birtakım yenilikler gösterilebilir. Bu yenilenmeler, elimizde bulunan mobil cihazlardaki güncellemeler gibidir. Bazı ufak teknik sıkıntıların çözülmesi bu güncellemelerle kullanıcılara sunulur. Tıpkı, mobil cihazlara gönderilen güncellemelerde olduğu gibi kullanıcıya gönderilen bu güncellemenin uygulamaya geçmesi kullanıcının kabulüne bağlıdır.
İşte, çatallanma kavramı bu noktada ortaya çıkar. Bazı kullanıcılar kendilerine gönderilen güncellemeyi kabul etmezler. Güncellemeyi reddeden kullanıcılar işlemlerine eski sürüm üzerinden devam eder. Bu şekilde ortaya çıkan çatallanmaya hard fork (sert çatallaşma) adı verilir. Hard fork, kalıcı bir çatallanmadır. Yani, geri dönüşü yoktur. Gönderilen güncellemenin tüm kullanıcılar tarafından kabulü hızlı bir şekilde gerçekleşmez. Bazı kullanıcıların güncellemeyi geç alması sonucu yaşanan geçiş sürecine ise soft fork (yumuşak çatallaşma) adı verilir. Görüldüğü gibi soft fork geçicidir. Hard fork ise kalıcı sonuçlar doğurur.
2. Bitcoin’de yaşanan çatallanmaların sonucu
Bitcoin için Ağustos 2017’de tarihi bir değişiklik yaşandı. Bitcoin piyasasında yaşanan çatallanmanın sonucu olarak Bitcoin, sanal para birimi olarak ikiye bölündü. Bu bölünme sonucunda Bitcoin ve Bitcoin Cash ortaya çıktı.
Bu bölünmenin sebebi, yukarıda bahsettiğimiz çatallanma sonucu ortaya çıkmıştır. Bitcoin’de ilk etapta basit bir soft fork olduğu zannedilen yeni bir güncelleme sonrası, kullanıcıların bir kısmı güncelleme almayı reddetti. Bunun sonucunda, eski sürümü kullanan kullanıcı sayısı epey fazla olunca bir hard fork oluştu. Bu hard forkun en önemli nedenlerinden biri Bitcoin’e artan talep nedeniyle işlem sürelerinin uzaması olarak gösterilebilir. Çatallanmadan önceki son zamanlarda Bitcoin ile işlem yapma süresi 15 dakikaya kadar çıkmıştı. İşlem yapma süresini kısaltmak için yapılan çalışmalar sonrası oluşan forkta yeni parayı kullanmak istemeyen kullanıcılar Bitcoin Cash’in doğmasına neden oldu.
Bitcoin Cash, Bitcoin’de yukarıda bahsettiğimiz sürecin teknik ismi olan SegWit süreci sonrası ortaya çıkmıştır. SegWit sonrasında gelişen süreçte yeni bir hard fork tartışıldı.
SegWit adı verilen ilk forkun çıkması sürecinde New York Anlaşması da etkili olmuştur. Bu anlaşma 2017 yılında birkaç Bitcoin madencilik şirketi tarafından imzalanmıştır. İmzacılar, blok boyutlarını arttırmayı ve işlem sürelerini düşürmeyi amaçlamışlardır. Bu anlaşma sonrası, ilk olarak SegWit, sonrasında ise SegWit2x adı verilen güncellemeler yapılacaktı. İlk SegWit sonrası beklenmedik bir şekilde Bitcoin Cash doğdu. Bitcoin Cash’in ortaya çıkmasıyla da Bitcoin piyasası resmi olarak ikiye bölünmüş oldu.
3. Bitcoin’de yaşanan çatallanmaların piyasaya etkisi
Hard fork sonrası Bitcoin; SegWit’i uygulayan kullanıcılar tarafından kullanılmaya devam etti. Ancak, SegWit’i istemeyen kullanıcılar Bitcoin Cash üzerinden işlem yaptılar. Dolayısıyla, piyasa ikiye ayrılmış oldu. Bu durum, ilk etapta Bitcoin piyasalarında bir panik yarattı. Yatırımcıların aklına bu durumun daha ne kadar böyle sürebileceği sorusu geldi. Bitcoin, ortaya çıkacak her fork sürecinde böylesi bölünmeler mi yaşayacaktı?
Bu soruya kısmen evet kısmen hayır diye cevap verilebilir. Ancak, bilindiği gibi piyasalar net cevap ister. Dolayısıyla, bu dedikoduların gün geçtikçe artması Bitcoin’e ilk fork döneminde zarar verdi. Ancak, geçen zaman içerisinde Bitcoin Cash’in Bitcoin’in daha pratik hali olduğuna dair bir algı oluştu. Bitcoin’e altın olarak bakılacaksa Bitcoin Cash’te ona endeksli nakit para olarak değerlendirilebilirdi. Altına nazaran daha kolay işlem yapılan ve taşıma maliyeti ucuz olan kağıt banknotlar gibi Bitcoin Cash de hızlı işlem imkanı sağladı. Bu nedenle, pek çok yatırımcı tarafından kabul gördü.
Ancak, zaman içerisinde SegWit2x tekrar gündeme geldi. SegWit2x’in gündeme gelmesi tartışmaları tekrar başlattı. Bu tartışmalarda SegWit2x savunucuları ve karşıtları vardı. Karşıtların en önemli argümanı New York Anlaşması’nın birkaç borsacı şirket arasında yapılmış olmasıydı. Bu şekilde yapılan anlaşma Bitcoin piyasalarında tekelleşmenin önünü açıyordu. Dolayısıyla, ilk olarak Kasım 2017’de tartışılan bu durum, New York Anlaşması karşıtlarının lehine gerçekleşti. SegWit2x, yapılması gereken Kasım 2017’de yapılmadı ve ertelendi. Bu erteleme çok uzun sürmedi. Aralık 2017’de SegWit2x konusu tekrar gündeme geldi. Aralık ayında SegWit2x’i gündeme getiren geliştirici ekip ile ilk olarak SegWit2x’i gündeme getiren geliştirici ekip farklıydı. Bu durum, Bitcoin dünyasında çok farklı tartışmaların yeniden gündeme gelmesini sağladı. SegWit2x, Aralık 2017’de gerçekleştirildi. Ancak, tartışmalar SegWit2x’in gerçekleşmesiyle de sona ermedi. Hatta daha da çoğaldı. SegWit2x ile birlikte Bitcoin piyasasında çok farklı coinlerin de çoğalacağı söylentileri arttı ve Bitcoin fiyatları düşüş gösterdi.
4. Çatallanma engellenebilir mi?
Blockchain sistemi ile Bitcoin işlemlerinin kayıt altına alındığından bahsetmiştik. Kullanıcı sayısının gün geçtikçe artması ile bu blockchainler arasındaki işlem süreleri de artmaktadır. Bu işlem sürelerinin fazla olması Bitcoin’in pratik kullanımı noktasında dezavantaj doğurmaktadır. Bunun engellenmesi için yapılacak yeni düzenlemeler gereklidir. Bu yüzden çatallanmalar Bitcoin’in yapısı gereği engellenemez.
Ancak, yukarıda da bahsettiğimiz gibi, bu süreç Bitcoin piyasalarında pek çok tartışmayı beraberinde getirdi. Bugüne kadar yapılan SegWit ve SegWit2x yenilemeleri hard fork oluşturdu. Bu forklar sonrası, Bitcoin benzeri veya değeri Bitcoin’den daha düşük olan yeni coinler ortaya çıktı. Ortaya çıkan her coinin kullanıcısı gerçek Bitcoin’in kendi kullandıkları coin olduğunu iddia ettiler.
Her ne kadar çatallanmanın engellenmesi mümkün görülmese de çatallanma sonrası ortaya çıkan tartışmalar Bitcoin’e olan ilgilinin yoğunlaşmasına yol açmaktadır. Ancak, bu tartışmaların sonunda da Bitcoin’in değer kaybettiği görülmektedir. Bitcoin yatırımcılarının, çatallanma tartışmalarını yakından takip ettikleri takdirde olası değer kayıplarını minimuma indirecekleri açıktır.
Mary Ann Callahan
