Ana Sayfa sorular Kambiyo Ne De...

Kambiyo Ne Demektir? Kambiyo Senedi Nedir? Çeşitleri Nelerdir?

Kambiyo, İtalyanca’dan dilimize geçmiş bir kelimedir. Değiştirme, bozdurma anlamına gelmektedir. Kambiyo, para ya da para yerine geçen belgeler’in değiştirilmesi işlemidir. Para alım ve satımı ile ilgili işlemleri kapsar. (Bir nevi kambiyoyu al, parayı ver. Kağıt ile paranın değişimi.) Kambiyo “ticari senet” anlamında kullanılmaktadır.

Basitçe ifade edersek basitçe borç-alacak ya da ödeme ilişkisi yaratan kıymetli evrak türlerine genel olarak kambiyo senetleri denmektedir.

1. Kambiyo Senetleri

Kambiyo senetleri, kıymetli evrakın tüm özelliklerine sahip şekilde alacak hakkı veren kıymetli evraklardır. Türk Ticaret Kanunu’na göre kambiyo senetleri, poliçe, bono ve çektir. Kambiyo senetleri (tüm kambiyo senedi türleri) şu özellikleri taşırlar:

  • Kambiyo senedi ile bir alacak – borç ilişkisi kurulur. Dolayısı ile kambiyo senedi
  • Sahibine alacak hakkı verir.
  • Emre yazılı senetlerdir.
  • Ödenmesi için senedin ibrazı gereklidir. (Senet kaybolursa, senetten doğan hak kaybedilir)
  • Kambiyo senetleri üzerindeki imzaların ve beyanların bağımsızlığı ilkesi vardır
  • Senedi imzalayanlar, kefil sıfatı ile imzalamış dahi olsalar borçtan sorumlu olurlar.
  • Kıymetli evraklar, şekil şartını sağlamak zorundadır. (Türüne göre TTK’da tanımlandığı şekliyle basılmış olmalı ve gerekli açıklamaları içermeleri, kanunda belirtildiği zaman içinde karşı tarafa teslimi vb.)
  • Kıymetli evraklar uluslararası nitelik taşır.

1.1. Poliçe

Poliçe belirli bir kişi emrine, diğer bir kişiye verilen ödeme yetkisini kapsayan bir senettir. Poliçe üç taraflı ilişkiyi düzenleyen bir senettir. Poliçe senedini düzenleyen taraf bir tarafa borçlu iken diğerinden alacaklıdır. Poliçeyi düzenleyen alacaklı olduğu kişiye hitaben düzenlediği senedi borçlu olduğu kişiye teslim eder. Borçlu senedi kabul ettiğinde düzenleyici aradan çekilmiş olur. Borçlu isterse borcunu düzenleyiciye veya diğer alacaklıya ödemekte serbesttir. Sigorta poliçeleri buna güzel bir örnektir.

Burada tarafların mevzuatta geçen tanımları şu şekildedir:

  • Poliçeyi düzenleyerek ödeme emrini veren taraf: Keşideci
  • Poliçeyi ödeyecek olan taraf, gerçek kişi: Muhatap
  • Poliçede belirtilen miktarı tahsil edecek taraf: lehdar

Poliçeyi düzenleyenin (keşideci) hem muhatapla hem de lehdarla ilişkisi vardır. Keşidecinin muhataptan alacağı, lehdara da borcu vardır. Keşideci poliçe düzenleyecek ve muhatabın da kabul etmesiyle aradan çekilmekte, muhataptan kendisine olan borcundan poliçede yazdığı tutar kadarını kendisinin borcu olan lehdara ödemesini istemektedir.

1.2.Bono

Bono, borçlusu tarafından imzalanarak alacaklıya verilen ve belli bir paranın, belli bir süre sonra ödeneceğini bildiren ticari belgeye verilen addır. Bono üzerinde alacak-verecek ilişkisini tanımlayan cümle “ödeyiniz” şeklinde değil, “ödeyeceğim” şeklinde biter. Dolayısı ile bono bir ödeme vaadidir. Bono vadeli işlemlerde kullanılan bir senet türüdür. Bonoda da iki taraf bulunur. Borçlu (muhatap): Bono bedelini ödeyecek taraftır. Alacaklı (lehtar): Bono bedelini tahsil edecek taraf ya kişidir.

1.3.Çek

Çek bir bankaya hitaben yazılmış ve Türk Ticaret Hukuku’nda belirtilen hükümlere göre düzenlenmiş, ödeme emri niteliğinde olan kıymetli bir evraktır. Günümüzde çekler barkodla yapılmakta ve güvenli ticaret ilişkisi sağlanmaktadır. Çeklerde üç taraf bulunur:

  • Çeki düzenleyen taraf: Keşideci
  • Çeki ödeyecek banka şubesi: Muhatap
  • Çeki elinde bulunduran: Hamil

Çeklerin, hamiline düzenlenen banka çekleri, yabancı para cinsinden çekleri, maaş çekleri, ABD hazine çekleri, seyahat çekleri gibi tipleri vardır. Çek yazarak ödeme ABD’de son derece yaygındır. Hatta bizde birçok insanın kredi kartı kullandığı perakende alış-veriş ödemelerinde bile Amerikalılar çek kullanırlar.