Roubini: Konutta balon var
İndeks Konuşmacı Ajansı’nın Türkiye’deki temsilciliğini yaptığı Leigh Bureau konuşmacı ajansı üyesi Nouriel Roubini, Project Syndicate için kaleme aldığı makalesinde Türkiye’deki konut piyasasında balon olduğunu söyledi.
Kriz kahini Roubini, 2008-2009 krizinin ve sonrasındaki durgunluğun sebebinin konut piyasasındaki balonlarla yakında ilişkili olduğunu söylerken ABD örneğinde olduğu gibi İngiltere, İspanya, İrlanda ve hatta Dubai gibi ülkelerde de benzer durumların yaşandığını belirtti. Tüm bu ülkelerin ortak özelliğinin ise bankalara uygulanan gevşek denetimler ve düşük faiz oranları olduğuna işaret etti.
Balon yok ama köpük var
Roubini, krizin üzerinden beş yıl gibi bir süre geçtiğini. şu an için bir balondan söz edilmese bile bir köpük oluşmaya başladığını söylüyor. İsviçre, İsveç, Norveç, Finlandiya, Fransa, Almanya, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda ve İngiltere gibi ülkeleri bu konuda örnek gösteren Roubini, Hong Kong, Singapur, Çin, İsrail, Hindistan, Endonezya, Brezilya ve Türkiye gibi ülkelerin özellikle büyük şehirlerinde balon oluşmaya başladığını belirtti.
Neden balon oluyor?
Roubini’ye göre ev fiyatlarının balon oluşturmasında; çok hızlı artan ev fiyatları, artan fiyat-gelir oranı ve artan mortgage borçları gibi nedenler etkili oluyor. Çoğu gelişmiş ekonomide bu balonlar çok düşük kısa veya uzun faiz oranları tarafından şişiriliyor. Durgun GSYH büyümesi, yüksek işsizlik ve düşük enflasyon, sıradan ve sıra dışı gevşemelerin yarattığı likidite duvarının varlık fiyatlarını yukarı çıkarmasını sağlıyor.
Konut enflasyondan koruyor
Yukarıdaki durum gelişmekte olan ülkelerde biraz farklı işliyor. Gelişmiş ülkelerde enflasyon yok ama Türkiye, Hindistan, Endonezya ve Brezilya gibi ülkeler yüksek enflasyon oranlarıyla boğuşuyor. Bu ülkelerdeki insanların enflasyondan etkilenmeden alabileceği çok az varlık bulunduğu için özellikle finansal durgunluk dönemlerinde konuta yöneliyor. Buna paralel olarak hızla artan kentleşme de konut fiyatlarının artmasına sebep oluyor.
Görev merkez bankalarında
Konut balonlarıyla mücadelede birinci görev merkez bankalarında… Birçok gelişmekte olan ülke merkez bankası, daha düşük borç-değer oranları, daha sıkı mortgage sigortalama standartları, ikinci ev alımları için yapılan finansmanlarda kısıtlama gibi makro düzenlemelere gidiyor. Bu düzenlemelerle likidite azalıyor ama bu durum hem tüketicilerin hem de hükümetlerin tepkisini çekiyor. Üstelik faiz oranları bu kadar düşükken mortgage kredilerinde yapılacak kısıtlamalar pek de etkili olmuyor. Ön ödemelerin artırılması ve mortgage miktarının azaltılması da bir yöntem… Fakat bu öneri de balonların oluşmasını tam olarak önlemiyor.
Güvenli liman arayışı
Kolay ve ucuz para ve enflasyona karşı güvenli bir liman arayışı bu balonların yok olmasına izin vermiyor, konut fiyatları da artmaya devam ediyor. Balon bir noktadan sonra patladığında konut fiyatları düşecek ama bu süreçte ekonomide oldukça sıkıntılı bir süreç geçirecek.
Kaynak: Project Syndicate
