Ana Sayfa Özel Dosyalar Enerji Stratejileri Avrupa Kaya G...

Avrupa Kaya Gazı Çıkarmaktan Vaz mı Geçiyor? Peki Türkiye Ne Durumda?

Enerji-12-kayagazi

Rusya’nın sesi radyosunun haberine göre Avrupa, yüksek maliyetli ve tehlikeli olduğu gerekçesi ile kaya gazı arama ve çıkarma faaliyetlerinden vazgeçiyor. Peki vazgeçişin sebebi ne ve dünyanın geri kalanıyla Türkiye’nin durumu nasıl?

Haberin devamında şu bilgiler verilmiş: “İlgili alandaki faaliyetlerini durduran transatlantik şirketlerinin sonuncusu, Polonya’daki kaya gazının çıkartılmasına ilişkin çalışmalarını verimli olmadığı gerekçesi ile durduran enerji devi Exxon Mobil oldu. Uzmanlar, Exxon Mobil’in bu kararının Avrupa’daki kaya gazı devriminin başka bahara kaldığını bir kez daha kanıtladığı konusunda hemfikir.

Rus uzmanlara göre ‘‘Kaya gazının çıkartılması faaliyeti ile ilk başlarda yakından ilgili olan enerji piyasasının dev aktörleri, daha test sondajı aşamasında projeye olan ilgilerini kaybetmiştir. Petrol fiyatlarının mevcut dinamiği de ilgili süreçte iyimser bir havanın yakalanmasına engel teşkil etmektedir. Birkaç ay içinde doğalgaz fiyatlarında yaşanacak olası indirimin yüksek sesten dile getirildiği bir konjonktürde Avrupa’da yürütülen kaya gazı çıkartma faaliyetleri, bünyesinde çok yüksek maliyet unsurlarını barındırmaktadır.

Aslında Polonya’daki sondaj çalışmalarının son derece verimsiz olduğuna ilişkin yorumlar bu yılın başından itibaren gündeme getirilmişti. Ancak Exxon, Doğu Avrupa kaya gazı pazarından çıkma konusunda çok da aceleci davranmadı. Chicago merkezli araştırma şirketi Brookshire Advisory & Research’in Başkanı Gianna Bern daha o tarihlerde Bloomberg’e yaptığı açıklamada, Exxon’un yaşadığı şanssızlığın Polonya’daki kaya gazının çıkartılmasına yönelik faaliyetleri geciktirebileceğini, maliyetleri aşırı derece arttırıp üretim sürecini planlanan tarihin çok ilerisine taşıyabileceğini söylemişti. Sonuç olarak ilgili süreçte iyimser görüş bildirenler yanıldılar ve Polonya’yı enerji konusunda bağımsız hale getireceği düşünülen kaya gazı projesi rafa kaldırıldı. Alpari Şirketler Grubu uzmanlarından Anna Kokoreva, benzer proje iptallerinin Avrupa’nın her yerinde yaşanmakta olduğunu ifade ediyor:

‘‘Aslında tüm sıkıntı, petrol fiyatlarının tavan yaptığı bir ortamda dahi kaya gazının çıkartılması ve üretilmesi faaliyetinin verimsiz ve yüksek maliyetli olmasından kaynaklanmaktadır. Karlılık kriteri göz önünde bulundurularak gerçekleştirilen fiyat ayarlaması faaliyetlerinde de kaya gazı tam bir hayal kırıklığı yaşatmıştır. Kaya gazının özellikle Avrupa’daki geleceğinin karanlık olduğu zaten en başından belliydi. Bu projelerin öyle ya da böyle bir şekilde rafa kaldırılacağı da bilinmekteydi. Buna rağmen hem finansal hem de ekolojik kayıplar korkunç seviyededir. Hemen somut bir örnek vererek bu durumu açıklayalım: Kaya gazının çıkartılması için aşırı miktarda tatlı suya ihtiyaç vardır ve bu kaynak Avrupa’da gerçekten kısıtlı miktarlardadır. Ciddi bir kaya gazı rezervi olan Çin de sırf bu sebeple mevzubahis konuya ilgi göstermemektedir’’.

Amerikalıların, Polonya’dan 5 trilyon metreküp kaya gazı çıkartacaklarını iddialarının aksine  ülkedeki kaya gazı rezervlerinin çok daha az miktarlarda; yaklaşık 500 milyar metreküp civarında olduğu anlaşılmıştır. Tüm kaya gazı rezeri çıkartılsa bile Polonya’nın gaz ihraç eden ülkeler arasında yer alması zor gözükmektedir. (Polonya, bir yılda kullandığı 14 milyar metreküp gazın yaklaşık %70’ni satın aldığı Rus enerji şirketi Gazprom’dan alıyor.)

Rus kaynakların yorumu bölgenin enerji güvenliği açısından Avrupalılara Rusya’yı kaybetmeme tavsiyesi şeklinde. 

Kaya Gazı’nın Çıkarma Maliyeti

Kaya gazı çıkarma maliyetleri petrol ve doğalgaza göre yüksek. Bunun nedeni aşağıdaki jeolojik şemada da gördüğünüz üzere kayaç gazının petrol ve doğalgaza göre daha derinde olması ve kayaçlardan yüksek emiş gücü ile çekilmesi gerekmesi. Kaya gazı çıkartan düzenekler yüksek basınç uygulayan pompa ve hidrolik sistemlerden oluşuyor ve bu da maliyetleri yukarı çekiyor.

Enerji-petrol-dogalgaz-kayagazi-semasi

Dünya’da Kaya Gazı / Kayaç Gazı

Dünya’daki kaya gazı rezervlerine ait bilgiler 2011 yılında ABD Enerji Enformasyon Ajansı tarafından yayınlandı. Rapora göre kaya gazı kaynaklarında Çin, Arjantin ve Cezayir’i ABD’nin de önünde. Aşağıdaki interaktif grafikte ülkelerin tahmini ve kanıtlanmış rezerv miktarlarını görebilirsiniz. (Kaynak EIA,Technically Recoverable Shale Oil and Shale Gas Resources: An Assessment of 137 Shale Formations in 41 Countries Outside the United States)


Bununla birlikte kaya gazı üretimi ABD dışında neredeyse yok denebilir. Bu durumun teknik olduğu gibi yapısal nedenleri de bulunmakta.Teknik olarak dünyada aktif şekilde üretim gerçekleştiren sondaj kulelerinin %60’I ABD’de bulunuyor. Bu kulelerin %95’i yatay sondaj yapmaya olanak veriyor. Yani (aşağıdaki şemada göreceğiniz üzere) kaya gazının olduğu kayaç katmanlarının içinden gaz çıkartmaya elverişli kuleler. Bu kuleler yüksek basınç ile hifrolik çatlatmalar yapan ve yataydan çalışabilen kuleler.

2012 yılı itibari ile dünyada açılan toplam yaklaşık 49 petrol ve gaz kuyusunun 45 bini ABD’de bulunmakta. 2013 yılı itibari ile ise kaya gazı için açılmış kuyulardan 10 tanesi Çin’de, 34’ü Polonya’da, 3 tanesi Almanya ve 1 tane de İngilitere’de açılmıştır. Polonya’daki 34 kuyudan ancak 5 tanesi yatay kayaçlardan gaz çekebilir seviyededir. Rezerv miktarı ise yukarıda belirttildiği üzere tahminlerin bir hayli altındadır.

Kayagazi-kaya-üretimi

Türkiye’de Kaya Gazı / Kayaç Gazı

EIA tarafından yayınlanan rapor Türkiye’de Güneydoğu Anadolu havzasında Dadaş ile Trakya havzasında Hamitabat formasyonlarında çıkarılabilir kaya gazı /kayaç gazı 680 milyar m3 olarak vermektedir. Buna paralel biçimde  Türkiye’deki TPAO’nun yapmış olduğu araştırmalara göre rezerv Diyarbakır, Erzurum ve Trakya’da kaya gazı-petrol sahalarında bulunmaktadır.  Bununla birlikte Türkiye’deki resmi kaynaklardan konu ile ilgili net bir rezerv tespiti (Şu sahada şu kadar gibi) yapılmamıştır.

Türkiye Petrol Jeologları Derneği (TPJD) Başkanı İsmail Bahtiyar Türkiye’nin üretilebilir kaya gazı rezervini 1,8 trilyon metreküp olarak öngördüklerini belirtmiş,, “Yıllık tüketimimizin 45 milyar metreküp olduğunu düşünürsek, Türkiye’nin 40 yıllık tüketimini karşılayabilecek bir potansiyel var.” demiştir.

Son olarak ülkemizde de çıkarmaya elverişli kaya gazı bulunması ve enerji bağımlılığımızın azalması temennisi ile yazımızı bitirelim.