Safra kesesinin görevi, karaciğerin ürettiği safra sıvısını depolamaktır. Safra, yağlı gıdaların sindirimi için gerekli enzim ve diğer maddeleri içerir. Safra kesesi safrayı gerekli durumda oniki parmak bağırsağına salgılayarak yağların parçalanmasını sağlar. Vücuttaki dengenin aşağıda anlatacağımız çeşitli nedenlerle bozulması durumunda safra kesesinde küçük taşlar oluşur, bu ilerleyen durumlarda iltihap ve başka komplikasyonlara dönüşebilir.
Safra Kesesi Nerededir? Safra kesesi midenin sağında karaciğerin hemen altında yer alır. Aşağıdaki görselde sindirim sistemi organları içindeki yerini görebilirsiniz.
Safra taşı oluşumu, en sık görülen hastalıkların başında yer alır. Her yaş grubunda görülse de genç yaş kadınlarda erkeklere göre 3 kat daha fazla görülür. Genellikle belirti vermeyen safra taşının şiddetli karın ağrısı ve bulantı-kusma ile giden safra kesesi iltihabına neden olabildiğini söyleyen Liv Hospital Genel Cerrahi ve Hepatopankreatobilier Uzmanı Prof. Dr. Kemal Dolay “Safra taşı safra kanalına düşüp sarılık, hatta ölümle sonuçlanabilen safra yolu ve pankreas iltihaplarına da neden olabilir” diyor.
Sıralamak gerekirse safra kesesi taşları ağrı gibi şikayetlerin yanı sıra aşağıdaki hastalıklara neden olabilir:
Safra Kesesi Taşı Neden ve Nasıl Oluşur?
Karaciğer, günlük 1 litre safra üretir ve açlık durumunda bunu safra kesesinde koyulaştırarak depolar. Yemekten yarım saat sonra safra kesesi kasılarak içindeki safrayı, besinler sindirilsin diye bağırsağa bırakır. Safranın içinde çeşitli tuzlar, kolesterol ve safra boyaları gibi maddeler bir denge içinde bulunur. Herhangi bir nedenle (aşırı yağlı beslenme, hızlı kilo alma-verme, kolesterol yüksekliği, geçirilmiş mide ve ince bağırsak ameliyatları vb) bu denge bozulursa safra kesesinde küçük taşlar oluşur.
Sabah Kahvaltısını Atlamak ve Şok Diyetler Safra Kesesi Taşına Neden Olabilir
Özellikle sabah kahvaltısını atlayanlarda, profesyonel yardım almadan şok diyetlerle hızlı kilo verenlerde safra kesesi uzun süre kasılmadan beklediği için safra taşı oluşma riski artar. Bu nedenle atlanan öğünlerde 30-40 gram bitter çikolata yiyen ve 1 fincan kahve içenlerde safra taşı oluşumunu azalacaktır.
Safra Kesesi Taşı Oluşumu Nasıl Önlenir?
Yukarıda belirtildiği gibi sabah kahvaltısını atlamamak, dengeli beslenmek safra kesesi taşı riskini düşürür. Diyet kararı alındığında doktora başvurmak, bilinçli zamana yayarak kilo vermek bu konuda önemlidir.
Hamileliğinin ilk aylarında aşırı kusma yaşayan kadınlarda da safra taşı riski artar. Bu durumdaki hamile kadınlar yemek yiyemediği dönemde az miktar çikolata ve kahve ile safra taşı oluşumunu azaltabilir.
Safra Kesesi Taşı Nasıl Tedavi Edilir?
Safra taşına bağlı şikayetleri başlayan hastalarda böbrek taşı gibi taşların kırılması söz konusu değildir ve safra kesesinin taşlarla birlikte ameliyatla alınması şarttır. Altın standart kapalı yöntem denilen karın duvarı kesilmeden 3-4 adet küçük delikten yapılan laparoskopik ameliyattır. Ağrı ve işe dönme süresi ameliyata göre çok kısadır.
Safra Kanalı Taşlarına Ameliyatsız Çözüm: ERCP
Ameliyatı geciktiren hastalarda safra taşı kanala düşerse sarılık, karaciğer ve pankreas iltihaplarına neden olabilir ve acil tedavi gerektirir. Bu durumda ERCP denilen ağızdan endoskopi yöntemiyle 12 parmak bağırsağına açılan bölüme girilerek 5-15 dakikalık bir işlemle bu taşları ameliyatsız almak mümkün olur. Bu yöntemle başta safra kanalı olmak üzere safra yolunda taş varlığında, safra yollarında akut iltihap durumunda, taşa bağlı sarılık veya pankreatit gelişen hastalarda, pankreas kanseri veya safra yolu kanserine bağlı tıkanma sarılığı gelişen hastalarda şikayetleri çözmek mümkün olur.
Safra Kesesi Taşı Kansere Yol Açar mı?
Safra kesesi kanseri nadir görülür ancak çok agresif ilerler. En bilinen risk faktörünün safra kesesi polipleri olduğunu söyleyen Liv Hospital Genel Cerrahi Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Kürşat Serin “Safra kesesi taşları sebebi ile geçirilen tekrarlayan iltihabi ataklar da kolaylaştırıcı zemin oynayabilir. Taşların kansere sebep olduğunu ispat edecek bilimsel veriler bulunmuyor. Ancak tekrarlayan iltihabi ataklar sebebi ile hücrelerin yapıları bozuluyor ve bu durumun kansere sebep olabileceğinden kuşkulanılıyor. Ayrıca safra kesesi kanseri sebebi ile ameliyat edilen pek çok hastanın safra kesesinde büyük taşların görülmesi de bu kuşkuyu artıran önemli noktalardan” diyor. Safra kesesi ve içerisinde oluşan taşlar gerçekten ne kadar tehlikeli? Liv Hospital Genel Cerrahi Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Kürşat Serin anlattı.
Safra kesi taşı neden oluşur?
Karaciğerin alt arka kısmına yerleşen küçük bir organ olan safra kesesinin ana görevi karaciğerde üretilip salgılanan safranın depolanması ve ihtiyaç anında on iki parmak bağırsağına boşaltılmasıdır. Özellikle yağlı yemeklerden sonra fazlaca ihtiyaç olan safrayı bağırsağa boşaltır. Safra kesesi içerisinde safra depolanırken bir taraftan da içerisinde ki suyun bir miktarı emilerek yoğun hale getirilir. Safra kesesi kasılmasının yetersiz olduğu, yoğun halde çökelek oluştuğu durumlarda safra çamuru ve taşları gelişir. Nerede ise her 5 kişiden 1’inde safra kesesinde taş veya çamur gelişimi saptanır. Aslında bunlardan 5 hastadan sadece 1’i safra kesesindeki taşlardan haberdardır veya bu taşlar ağrı, hazımsızlık, şişkinlik gibi şikayetlere sebep olur. Bu hastalardan da yıllar içerisinde aslında sadece 5’te 1’inde ağır iltihabi durum gelişir.
Safra kesesi taşları nelere yol açabilir?
Safra kesesinde taş bulunan hastaların pek çoğu bunu ya kontrollerde ya da başka sebepler ile yapılan tahlillerde tesadüfen öğrenir. Safra kesesindeki taşların en sık oluşturduğu sorun ağrı veya hazımsızlık, şişkinlik ve geğirti hissidir. Safra kesesinde taş bulunanlar için en sık rastlanan risk bu taşların sebep olabileceği bir iltihabi atak geçirmektir ki bazen acil ameliyat gerekecek kadar ciddi olabilir. Yine bu taşlardan birinin safra kesesi kanalını geçerek ana safra kanalında tıkanıklık yapması halinde sarılık gelişebilir ve tedavi daha kompleks hale gelir. Safra kanalına taşların düşmesi halinde öncelikle kanaldaki taşın tedavisine odaklanmak gerekir. Çünkü sarılık sebebi ile ağır karaciğer veya pankreas iltihabı geçirme riski oluşur. Endoskopik yöntem ile öncelikle kanaldaki taş çıkarılmalıdır.
Pankreas iltihabı ne kadar ciddidir?
Pankreatit yani pankreas iltihabının ülkemizde en sık sebebi safra kesesi taşlarıdır. Aslında safra kesesinde taş bulunanların sadece yüzde 1-3’ünde pankreatit gelişir. Ancak gelişmesi halinde ciddiye alınmalıdır, çünkü her 3 pankreatit hastasından 1’i bunu yoğun bakımda tedavisi gerekecek kadar çok ağır geçirebilir ve hastayı hayati tehlikeye sokabilir.
Safra kesesi ameliyatları nasıl yapılır?
Güncel teknolojik ve tıbbi gelişmeler ile safra kesesi ameliyatları daha konforlu ve kısa sürede yapılabilmektedir. Laparoskopik veya robotik dediğimiz yöntemler ile çok küçük kesiklerden kapalı yöntem ile yapılan safra kesesi ameliyatları sadece 45 dakika sürer. Ameliyatın başarı oranı ise tecrübeli kişilerce yapıldığında yüzde 99’dan yüksektir.
Safra kesesi alınanlarda ne gibi problemler ortaya çıkar?
Safra kesesi ameliyatları hasta bir organın tam fonksiyon göstermemesi sebebi ile ortaya çıkardığı sorunları gidermek için yapılır. Yani safra kesesinin alınması sorun çıkarmaz tam aksine hasta organın orada bulunması sorundur. Hayati bir organ olmayan safra kesesinin alınması insan hayatında herhangi bir değişikliğe sebep olmaz.
Safra kesesi alınanlar için özel bir diyet gerekir mi?
Safra kesesi hasta olduğu için çoğunlukla yağlı yiyeceklerin ve yumurtanın yasaklandığı hastalar ameliyat sonrası hasta olan safra keselerinden kurtuldukları için nekahat dönemini atlattıklarında kısıtlama olmaksızın dilediklerini yiyebilir. Burada belirleyici olan safra kesesinin yokluğundan çok hastanın beslenme ve bağırsak alışkanlıkları olacaktır. Herkeste olduğu gibi sevmediği veya yediğinde rahatsızlık verdiğini bildiği yiyeceklerden uzak durması gerekir. Öyle ki rahatsızlık hissetmedikleri sürece yumurta dahi yenebilir.
Safra kesesi taşları kansere sebep olur mu?
Safra kesesi taşlarının kansere sebep olduğunu ispat edecek bilimsel veriler bulunmuyor. Ancak tekrarlayan iltihabi ataklar sebebi ile hücrelerin yapıları bozuluyor ve bu durum kansere sebep olabiliyor. Safra kesesi taşları sebebi ile geçirilen tekrarlayan iltihabi ataklar da kolaylaştırıcı zemin oynayabilir. Ayrıca safra kesesi kanseri sebebi ile ameliyat edilen pek çok hastanın safra kesesinde büyük taşların görülmesi de bu kuşkuyu artıran önemli noktalardan.
Safra kesesi kanserleri neden olur?
Bilinen en agresif ve tedavisi zor, kanser türlerinden biri olan safra kanserleri için en iyi bilinen risk faktörü safra kesesi polipleridir. Safra kesesi içerisinde gelişmiş kabarıklıklar-et benleri olarak tarif edebileceğimiz polipler- tıpkı sindirim sistemimizin başka yerinde gelişen polipler gibi kanser öncüsü olabilir.
Safra Kesesi Ameliyatı Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
Genel Cerrahi Uzmanı Dr. Hüseyin Güney, “Safra Kesesi” üzerine soruları yanıtlıyor.
