KDV’de İngiltere Modelinde %0 KDV Oranı ve İstisna Uygulamasının Ülkemiz KDV Modeli ile Karşılaştırılması
Dünyada işlem vergileri içinde önemli bir yere sahip bulunan KDV, ülkelerin iktisadi ve ticari durumlarına göre farklılık göstermektedir. KDV’yi uzun yıllardır başarı ile uygulayan ülkelerden biri olan İngiltere, zaman içinde ticari hayatın gereklerine uygun bir şekilde KDV Kanunu’nu geliştirmektedir. KDV’de İngiltere modeli olarak adlandırılan bu sistemde KDV uygulamaları basit ve mükellef odaklı bir yaklaşıma sahip bulunmaktadır. Bu özellikleri nedeniyle KDV’de İngiltere modelinin, KDV Kanunu ve uygulamalarını geliştirmeye çalışan ülkeler için iyi bir örnek olarak alınabileceği kanaati oluşmaktadır.
KDV’de İngiltere modeli incelendiğinde, sistemin genel yapısının basit ve uygulanabilir olması nedeniyle, istisna kapsamındaki işlemlerin de kolay anlaşılabilir ve uygulanabilir olduğu görülmektedir. Bu anlamda, istisnaların bazı alanlarda uygulama alanı bulduğu anlaşılmaktadır. Bunun yanında, gündelik yaşama yönelik olarak çeşitli işlemlerin ise istisna olmamakla birlikte %0 KDV’ye tabi olduğu görülmektedir.
Bu model genel itibarıyla; mükellefiyet çeşitleri, KDV oranları, istisnalar, beyanname zamanları ve elektronik endüstrisine sağlanan kolaylıklar gibi birçok konuda mükellef odaklı bir sistem olarak karşımıza çıkmaktadır. Modelde temel anlayış, işlemlerde oluşan KDV’nin mükellefler üzerinde kalmaması ve hızlı bir şekilde nihai tüketiciye yansıtılmasıdır. Bunların yanında, günlük ticari hayatın devamı ve geliştirilmesinin teşvik edilmesi maksadıyla da bazı işlemler KDV’nden istisna tutulmakta veya % 0 oranlı olarak KDV’ye tabi bulunmaktadır.
İngiltere KDV modelinin başarılı uygulamalarının, ülkemiz KDV mevzuatı açısından örnek olarak alınmasının ve ilgili mevzuatımızın İngiltere KDV modeline benzer hale getirilmesinin muhtemel etki ve sonuçlarına ait değerlendirmelerimize belirli sanayiler itibarıyla aşağıda yer verilmektedir:
KDV’de İngiltere Modeli ve Ülkemizdeki Modelin Karşılaştırması
Tablo: KDV’de İngiltere Modeli ve Ülkemizdeki Modelin Karşılaştırması
| Mal ve Hizmet | İngiltere’de KDV Oranı | Türkiye’de KDV Oranı |
| Gıda, İçecek, Hayvan, Hayvan Yemleri, Bitki ve Tohumlar | ||
| Gıda ve içecekler | %0: İnsan tüketimi için kullanılan gıda ve içecekler genellikle %0 KDV’ye tabi olmakla beraber; yemek servisi, alkollü içecekler, şekerleme, cips, tuzlu aperatifler, spor içeceği, dondurma, meşrubat, maden suyu gibi gıda ve içecekler genel oranda (%20) KDV’ye tabi bulunmaktadır. | %8: İnsan tüketimine mahsus gıda ürünleri genel olarak %8 KDV’ye tabi olmakla birlikte; bazı bitki, baklagil ve tohumlar %1 KDV’ye tabi bulunmaktadır. Ayrıca, belirli kriterlere sahip restoran ve tesislerde sunulan yemekler %18 KDV’ye tabi bulunmaktadır. |
| Yemek hizmetleri ve paket yemekler | %0 |
a) %8: İnsan tüketimine mahsus gıda ürünleri genel olarak %8 KDV’ye tabidir. b) %18: Belirli kriterlere sahip restoran ve tesislerde sunulan yemekler %18 KDV’ye tabidir. |
| Hayvanlar | %0 |
a) %1: Küçük ve büyükbaş hayvanlar b) %8: Balık, kümes ve av hayvanları ile benzeri diğer hayvanlar |
| Hayvan yemleri | %0 | İstisna |
| Bitki ve bitki tohumları | %0 |
a) %1: Çeşitli kuruyemiş, tohum ve tahıllar b) %8: Süt ve süt ürünleri, çay, kahve, baharat, hububat, bitkisel yağlar, sebze, meyve ve bitkiler |
| Spor, Eğlence, Kültür | ||
| Fiziki eğitim | İstisna |
a) İstisna: Bazı özel okullarca verilen bedelsiz eğitim hizmetleri b) %18: Diğer fiziki eğitim hizmetleri |
| Spor aktiviteleri | İstisna | %18 |
| Bahis ve şans oyunları | İstisna | %18 |
| Piyango biletleri | İstisna | %18 |
| Sağlık, Eğitim, Refah ve Yardım Kuruluşları | ||
| Yardım amaçlı düzenlenen bağış toplama etkinlikleri | İstisna | %18 |
| Cenaze hizmetleri | İstisna | %1 |
| Engelliler için geliştirilen aygıtlar | %0 | İstisna |
| Hastane, darülaceze, bakımevi gibi resmi kuruluşlar tarafından verilen bakım ve sağlık hizmetleri | İstisna | İstisna |
| Ruhsatlı eczacılar tarafından reçete karşılığı verilen ilaçlar | %0 | %8 |
| Ruhsatlı hekim, diş hekimi, optisyen, eczacılar tarafından sağlanan sağlık hizmetleri | İstisna | %8 |
| Okul, yüksekokul ve üniversite gibi yetkili öğretim kuruluşları tarafından verilen eğitim, mesleki eğitim ve bununla bağlantılı hizmetler | İstisna | %8 |
| Kamu Hizmetleri, Enerji ve Enerji Tasarrufu, Isınma | ||
| Kanalizasyon hizmetleri | %0 | Belediyeler tarafından verilen atık su hizmetleri için KDV oranı %8’dir. |
| Konutlara sağlanan su | %0 | %8 |
| Bina-İnşaat, Arazi ve Mülk | ||
| Engelli insanların kendi evinde kullanılmak üzere banyo ve lavabo kurulumu, rampa inşası ve kapı ve geçitlerin genişletilmesi | %0 | İstisna |
| Yeni konut inşası ve ilk mülkiyet hakkı veya uzun süreli kiralaması veya bu yolla satışı | %0 | İstisna[1] – %1[2] – %8[3] – %18[4] |
| Ulaştırma, Navlun, Seyahat ve Araçlar | ||
| 10’dan az yolcu taşımayan araç, vapur ve uçak seferleri | %0 | %18 |
| Gemi-uçak bakım ve onarımı | %0 | Faaliyetleri kısmen veya tamamen deniz, hava ve demiryolu taşıma araçlarının, yüzer tesis ve araçların kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflere bu amaçla verilen bakım ve onarım hizmetleri KDV’den istisnadır. |
| Baskı, Posta, Yayınlar – Kitap, Dergi, Gazete | ||
| Kitaplar | %0 | %8 |
| Çocuklar için boyama ve resim kitapları | %0 | %8 |
| Dergiler | %0 | %1 |
| Gazeteler | %0 | %1 |
| Basılmış veya kopya müzik | %0 | %18 |
| Giyim ve Ayakkabı, Koruyucu ve Güvenlik Ekipmanları | ||
| Bebek giysileri | %0 | %8 |
| Çocuk giysileri ve ayakkabıları | %0 | %8 |
| Bisiklet kaskı – CE işaretli | %0 | %18 |
| Güvenlik kriterlerini sağlayan motosiklet kaskları | %0 | %18 |
| Endüstriyel kullanım için koruyucu bot ve kasklar | %0 | %18 |
| Finansal Hizmetler ve Yatırımlar ile Sigorta | ||
| Finansal hizmetler | İstisna | İstisna |
| Kredi tahsisi | İstisna | İstisna |
| Hisse senedi, tahvil ve bono dahil menkul kıymetlerin ihracı, devri ve diğer işlemler | İstisna | İstisna |
| Cari, mevduat ve tasarruf hesaplarının işletilmesi | İstisna | İstisna |
| Sigorta ve reasürans işlemleri | İstisna | İstisna |
Gıda Sanayi
KDV’de İngiltere modelinde, gıda sanayinin teşvik edildiği ve bir çok alanda desteklendiği görülmektedir. İngiltere’de gıda maddeleri için uygulanan temel KDV oranı %0 dır. Böylece, gıda harcamaları için tüketiciler üzerinde herhangi bir KDV yükü oluşmamaktadır. Diğer tarafta, tüketimi desteklenmeyen, örneğin; şekerleme, cips ve alkollü içecekler gibi ürünlerin teslimi %20 oranında KDV’ye tabi bulunmaktadır. Bizdeki KDV modelinde ise gıda maddeleri genel itibarıyla, % 1 veya % 8 oranında KDV’ye tabidir.
İngiltere’deki uygulamanın ülkemiz KDV modelinde örnek alınması halinde, tüketimi desteklenen gıda ürünleri için KDV istisnası uygulanabilir ya da KDV oranı % 0 olarak tespit edilebilir. Böylece, bu ürünler için nihai tüketici fiyatlarının azalabileceği ve fiyat esnekliğine bağlı olarak bu ürünlere olan talebin artacağı, üretim ve tüketim dengesinin daha iyi olacağı beklenebilecektir.
Sağlık Sanayi
İngiltere modelinde sağlık sanayine yönelik ürün ve hizmetlerin yer aldığı sağlık sanayi de desteklenen sanayilerden biridir. Bu sistemde, ilaç teslimleri %0 oranında KDV ‘ye tabi tutulmakta ve sağlıkla ilgili tedavi ile diğer çeşitli sağlık hizmetleri KDV’den istisna tutulmaktadır. Bu sayede, sağlık hizmetleri ve ilaç teslimleri üzerindeki KDV yükünün minimize edildiği görülmektedir. Ülkemizde de bu konuda benzer uygulamalar bulunmakla birlikte, ilaç teslimleri ile tedavi ve diğer çeşitli sağlık hizmetleri genel olarak %8 oranında KDV’ye tabi bulunmaktadır. İngiltere modelindeki sağlık sanayi ile ilgili uygulamaların ülkemizde de uygulanması halinde, ilaç teslimleri ve sağlık hizmetleri için tüketici üzerindeki KDV yükünün minimize edilmesi sağlanabilecektir. Böyle bir uygulama ile sağlık ürünleri ve hizmetlerinin tüketici nezdindeki maliyetlerin azalması ile bu alana olan tüketici ve yatırımcı taleplerin artması beklenebilmektedir. İnsan sağlığı ve sosyal hizmetler açısından da sağlık maliyetlerinin azaltılması ve yatırımlarının arttırılması ile ülkemizin geleceğine olumlu katkıda bulunması sağlanabilecektir.
Ulaşım Sanayi
İngiltere modelinde, günlük hayatımızın en önemli unsurlarından biri olan ulaşım hizmetlerinin de % 0 KDV oranı uygulanmak suretiyle teşvik edildiği görülmektedir. Bu kapsamda tüketiciler, belirli şartlar çerçevesinde, ulaşım hizmetleri için KDV ödememektedirler. Bizdeki KDV modelinde ise ulaşım hizmetleri genel itibarıyla % 18 oranında KDV’ye tabidir. Söz konusu ulaşım hizmetleri için uygulanan KDV oranının %0’a indirilmesi ile toplu taşımanın daha cazip hale getirilmesi, özellikle büyük şehirlerde trafik sorunun azaltılması açısından önem arz etmektedir.
Yayın Sanayi
İngiltere modelinde ilmi ve sanatsal eserlerle ilgili bazı ürünler ve hizmetler de teşvik edilen alanlar arasında yer almaktadır. Örneğin, kitap, dergi ve gazete gibi yayınlar ile müzik ile ilgili sanatsal eserler için %0 KDV uygulandığı görülmektedir. Bizdeki KDV modeline ise kitap teslimleri için %8; dergi ve gazete gibi yayınlar için ise %1 KDV ve müzik eserleri teslimleri için % 18 KDV uygulanmaktadır.
İngiltere modeli örneğinin ülkemizde de uygulanması ve KDV oranının sıfırlanmasıyla birlikte, tüketici açısından bilgiye ve müzik eserlerine erişimin daha kolay hale gelmesi mümkün olabilelecektir. Ayrıca, bu teşvik sayesinde yerli sanatçılarımızın da eserlerini daha çok sayıda tüketiceye ulaştırması sağlanabilecektir. Bunun yanında, özellikle basılı yayın ve müzik eserlerinde ortaya çıkan kayıt dışı ekonominin azaltılmasına da olumlu etki yapabilecektir.
Giyim Sanayi
İngiltere modelinde, giyim sanayinde yer alan ürünlerin teslimleri genel anlamda % 20 oranında KDV’ye tabi bulunmakla birlikte, bebek ve çocuk giysileri ile iş güvenliğinde kullanılan, örneğin, koruyucu bot ve kasklar gibi belirli bazı ürünler için KDV oranı %0 olarak uygulanmaktadır. Bilindiği üzere, bizdeki vergi sisteminde de aile ve çocuklarla ilgili, örneğin gelir vergisi uygulamaları gibi bazı vergisel teşvikler bulunmaktadır. Ancak, özellikle çocuklu ailelerin bütçelerinde önemli bir yer tutan çocuk giyim harcamaları %8 oranında KDV’ye tabi bulunmaktadır. Söz konusu harcamalardaki KDV yükünün İngiltere modeli örneğindeki gibi sıfıra indirilmesi ile çocuklu ailelerin bütçelerinin daha fazla desteklenmesine katkıda bulunulabilecektir. Bunun yanında, iş güvenliğini sağlamak için gerekli olan malzeme ve ekipmanlardaki KDV yükünün de sıfıra indirilmesi sayesinde, bu malzeme ve ekipmanların ulaşılabilirliğinin artırılarak iş güvenliği konusunda olumlu bir etki yapması beklenebilecektir.
KDV’nin indirilebilir veya iade alınabilir olmamasının tüketici üzerinde etkileri
KDV’de İngiltere modelinde genel uygulama olarak, %0 oranına tabi işlemler ile indirim hakkı doğuran istisnalar kapsamındaki işlemlere ilişkin olarak yüklenilen KDV için indirim ve iade hakkı tanınmaktadır. Bunun yanında, indirim hakkı doğurmayan istisnalarla ilgili işlemler için yüklenilen KDV’nin indirimi ya da iadesi mümkün bulunmamaktadır. Bu durumda, söz konusu yüklenilen KDV bir maliyet veya gider unsuru olarak tüketiceye yansıtılmaktadır. Bizdeki KDV modelinde de benzer bir sistem bulunmakta; buna göre, tam istisna kapsamındaki işlemler için yüklenilen KDV’nin indirimine ve iadesine imkân tanınmaktadır. Ancak, kısmi istisna kapsamındaki işlemler için yüklenilen KDV indirime ya da iadeye konu edilememekte; maliyet veya gider unsuru olarak kaydedilmektedir. Bu çerçevede, nihai tüketici üzerindeki KDV yükünün, söz konusu işlemler için getirilen %0 KDV oranı ya da tam istisna uygulaması ile nihai tüketici üzerindeki KDV yükünün azaltılması sağlanabilecektir.
Sedat Taşdemir, EY Türkiye Vergi Bölümü Ortağı
EY hakkında
EY bağımsız denetim, vergi, kurumsal finansman ve danışmanlık hizmetlerinde bir dünya lideridir. Anlayışımız ve kaliteli hizmetlerimiz dünya ekonomisi ve sermaye piyasalarında güvenin oluşmasına katkıda bulunmaktadır. EY, güçlü yönetim ekibiyle tüm paydaş gruplarına verdiği sözleri yerine getirmekte ve bu şekilde çalışanları, müşterileri ve içinde yer aldığı diğer çevreler için daha iyi bir çalışma hayatı oluşturulmasında önemli bir rol üstlenmektedir. EY adı küresel organizasyonu temsil eder ve Ernst & Young Global Limited’in her biri ayrı birer tüzel kişiliğe sahip olan, bir veya daha çok, üye firmasını temsil edebilir. Sınırlı sorumlu bir Birleşik Krallık şirketi olan Ernst & Young Global Limited müşteri hizmeti sunmamaktadır. Daha fazla bilgi için lütfen ey.com adresini ziyaret ediniz.
[1] Yurtdışında yaşayan Türk vatandaşları, yabancı uyruklu gerçek kişiler ve Türkiye’de kazanç elde etmeyen kurumlara yapılan konut teslimleri (ilgili istisnanın şartları için bkz. KDVK md 13/i) KDV’den istisnadır.
[2] Net alanı 150 m2’ye kadar konut teslimleri ile belediyeler, il özel idareleri, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı ve bunların % 51 veya daha fazla hissesine ya da yönetiminde oy hakkına sahip oldukları işletmeler tarafından konut yapılmak üzere projelendirilmiş arsaların net alanı 150 m2’nin altındaki konutlara isabet eden kısmı %1 KDV’ye tabidir.
[3] Net alanı 150 m2’ye kadar konutlardan; arsa birim m2 değeri beş yüz Türk Lirası ile bin Türk Lirası arasında olan konut teslimleri (Yapı ruhsatı 1.1.2013 ile 31.12.2016 tarihleri arasında alınan konut inşaatı projeleri ile kamu kurum ve kuruluşları ile bunların iştirakleri tarafından ihalesi 1.1.2013 tarihinden itibaren yapılacak konut inşaatı projelerinde) ile arsa birim m2 değeri bin Türk Lirası ile iki bin Türk Lirası arasında olan konut teslimleri (Yapı ruhsatı 1.1.2017 tarihinden sonra alınan konut inşaatı projeleri ile kamu kurum ve kuruluşları ile bunların iştirakleri tarafından ihalesi 1.1.2017 tarihinden itibaren yapılacak konut inşaatı projelerinde) %8 KDV’ye tabidir.
[4] Net alanı 150 m2’ye kadar konutlardan; arsa birim m2 değeri bin Türk Lirası ve üzerinde olan konut teslimleri (Yapı ruhsatı 1.1.2013 ile 31.12.2016 tarihleri arasında alınan konut inşaatı projeleri ile kamu kurum ve kuruluşları ile bunların iştirakleri tarafından ihalesi 1.1.2013 tarihinden itibaren yapılacak konut inşaatı projelerinde) ile arsa birim m2 değeri iki bin Türk Lirasının üzerinde olan konut teslimleri (Yapı ruhsatı 1.1.2017 tarihinden sonra alınan konut inşaatı projeleri ile kamu kurum ve kuruluşları ile bunların iştirakleri tarafından ihalesi 1.1.2017 tarihinden itibaren yapılacak konut inşaatı projelerinde) %18 KDV’ye tabidir.
