Para koleksiyoncularının yüzyılı aşkın süredir var mı yok mu diye tartıştığı 1876 tarihli, “resimli filigran” kullanılan 50 kuruşluk Osmanlı Kaimesi, Almanya’da yaşayan bir koleksiyoncunun değer tespiti için gönderdiği paraların arasından çıktı.
Merkezi Londra’da bulunan uluslararası müzayede şirketi Spink’in danışmanlığını yapan ünlü nümismat (kağıt para koleksiyoncusu) Mehmet S.Tezçakın, adının saklı tutulmasını isteyen koleksiyoncunun, satmayı düşündüğü bazı Osmanlı kağıt paralarını değer tespiti yapması için kendisine gönderdiğini anlattı.
Tarihi Sultanahmet Köftecisi’nin 3. Kuşak sahibi de olan Tezçakın, 1876 tarihli 50 kuruşluk bir kaimeyi ışığa tutarak incelerken, filigran olarak resim kullanıldığını gördüğünü belirterek, şunları söyledi:
“O an duyduğum heyecanı anlatamam. Osmanlı döneminde resimli filigran kullanılan bir paranın basıldığı yüzyılı aşkın süredir söylenir ama bugüne kadar bu para hiç ortaya çıkmamıştı. Osmanlı paralarıyla ilgilenen dünyadaki tüm nümismatlar bu paranın peşindedir. Dini inançlardan dolayı Osmanlı döneminde basılan kağıt paraların hiçbirinde resim bulunmaz. Az sayıda filigranlı para vardır, bunlar da düz çizgi şeklindedir. Bu parayı ışığa tuttuğunuzda ise filigran olarak hilal şeklindeki ay içinde burnu ve kaşları II. Abdülhamid’e benzeyen bir resmin kullanıldığı görülüyor.”
Osmanlı Bankası’nda basılan kaimede, dönemin Maliye Nazırı Abdullah Galip Bey’in mührü ile deli olduğu gerekçesiyle henüz 3 aylık padişahken tahttan indirilen V. Murad’ın tuğrasının bulunduğunu kaydeden Tezçakın, “Filigrandaki resmin tuğranın sahibi V. Murad’a değil de kendisinden sonra tahta çıkan II. Abdülhamid’e benzemesi efsane paranın bir diğer sırrı. Bu para istenilerek mi basıldı ya da V. Murad veya II. Abdülhamid’e karşı düzenlenmesi planlanan bir komplonun parçası mıydı bilemiyoruz. Bunları nümismatlar ve tarihçiler araştırmalı” diye konuştu.
Almanya’daki koleksiyoncudan aldığı izinle, bu tarihi olayı kamuoyuyla paylaştığının altını çizen Tezçakın, “Paha biçilmez bu ünik parça maalesef yakında yurtdışında satışa çıkarılacak. Bu paraya özellikle Amerikalı, Arap ve İsrailli koleksiyoncuların ilgi göstereceğinden eminim. Türk finans tarihinin en değerli parçası olan bu kaime, mutlaka Türkiye’ye getirilmeli” dedi.
PARA MÜZESİ KURULMALI
Osmanlı İmparatorluğu dönemine ait, halen varlığı bilinen 12 bin kağıt paradan 7 bin 500’ünü toplayarak dünyanın en büyük Osmanlı Kâğıt Paraları Koleksiyonu’nu meydana getiren Mehmet Tezçakın, Türkiye’de para müzesinin bulunmamasının kültürel anlamda bir eksiklik olduğunu söyledi.
Osmanlı finans tarihinin emanetlerinin, nümismatların kasalarından çıkarılarak, toplumla paylaşılması gerektiğinin altını çizen Tezçakın, “Bu konuda Kültür ve Turizm Bakanlığı’na, TC Merkez Bankası’na önemli görevler düşüyor. Bana da bir görev verilirse elimden geleni yapmaya hazırım” ifadelerini kullandı.
TEZÇAKIN KOLEKSİYONU
Sultanahmet Köftecisi Mehmet S. Tezçakın’ın yaklaşık 30 yıl boyunca topladığı 7 bin 500 Osmanlı kağıt parası arasından oluşturduğu koleksiyonun en değerli parçalarını 1840 yılında tedavüle sunulan Osmanlı’nın ilk kağıt parası olan el yazması kaimeler oluşturuyor
Padişah Abdülmecid’in boynundaki mühür kullanılarak hazırlanan ve çok kısa süre tedavülde kalan kaimelerin ilk örneğini 30 yıl önce ABD’li araştırmacı nümismat Kenneth McKenzie ortaya çıkardı. Tezçakın’ın koleksiyonunda, McKenzei’nin yaşamı boyunca elinden çıkarmadığı, ancak ölümünden sonra İngiltere’deki müzayede şirketi Spink’te satışa sunulanla birlikte 4 el yazması kaime bulunuyor.
Kitap haline de getirilen koleksiyonda ayrıca 1870 yılına ait Osmanlı’nın ilk sahte kağıt parası, 4 ayrı dilin (Osmanlıca, Fransızca, Rumca, Ermenice) birlikte kullanıldığı dünya tarihindeki tek para, “Çanakkale’yi aşacaklarından emin” olan İngiliz askerlerin İstanbul’da kullanmak üzere yanlarında getirdikleri, ancak Çanakkale Boğazı’nın serin sularına gömülen hatıra paralar da yer alıyor.
