Ana Sayfa Raporlar Ekonomi Raporları ve Gelişmeleri Gıda Arzında ...

Gıda Arzında Koruyucu Önlemler ve Global Enflasyon

Güncelleme 20.05.2022 – Hindistan, geçen hafta alınan ihracatın yasağı sonrası limanlarında beklemede kalan 1,8 milyon tonluk buğdayın sevk edilmesine izin vermeyi planlıyor.

Gıda Arzında Koruyucu Önlemler: Buğday İhracatına Yasak

Enver Erkan yazıyor

17.05.2022 – Hindistan buğday ihracatı yasağı… Rusya – Ukrayna savaşı başladığından beri gıda arz güvenliği konusundaki endişeler de ön plana çıkarken, ülkeler de koruyucu önlemler açıklıyorlar. En son Hindistan, buğday ihracatını durdurduğunu açıkladı. Kararın gerekçesi, kavurucu sıcak hava dalgasının üretimi kısıp yurt içi fiyatların rekor seviyeye ulaşması olarak gösteriliyor. Hindistan, normalde buğday üretiminde lider ülkelerden birisi iken global ihracatta ise çok az bir paya sahip. Ancak Ukrayna’da çıkan savaştan sonra, Rusya ve Ukrayna’nın tahıl üretimine ilişkin olumsuz konum ve projeksiyonları itibariyle ülkenin pazar payını artırması ve daha çok ihracat yapması bekleniyordu.

Küresel alıcılar, Rusya’nın 24 Şubat’ta Ukrayna’yı işgal etmesinin ardından Karadeniz bölgesinden yapılan ihracatın düşmesinin ardından dünyanın en büyük ikinci buğday üreticisinden gelen tedariklere güveniyordu. Yasaktan önce Hindistan, bu yıl rekor 10 milyon ton sevkiyat yapmayı hedefliyordu. Bu nedenle söz konusu karar, gıda emtia fiyatları grubunda buğdayda sert şekilde fiyatlandı. Global fiyatlar açısından da bu olumlu bir gelişme olmayacaktır. 

Global arzın durumu… Hindistan, dünyanın en büyük ikinci buğday üreticisi olmasına ve küresel stokların yaklaşık %9’una sahip olmasına rağmen geleneksel olarak büyük bir buğday ihracatçısı değil. Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinin ardından küresel buğday fiyatlarındaki yükselişten kazanç sağlayan Hindistan, Mart ayına kadar olan mali yılda bir önceki yıla göre %250’den fazla artışla 7 milyon tonluk rekor bir buğday ihraç etti. Nisan ayında Hindistan 1.4 milyon ton buğday ihracatı rekoru kırdı ve Mayıs ayında yaklaşık 1.5 milyon ton ihracat için anlaşmalar imzalandı. Hükümet, hâlihazırda düzenlenmiş akreditiflerle ve “gıda güvenliği ihtiyaçlarını karşılamak için” malzeme talep eden ülkelere ihracata izin vereceğini söyledi.

Önceki yıllardan farklı olarak, çiftçiler buğdayı devletin sabit fiyatından daha iyi fiyatlar sunan özel tüccarlara satmayı tercih ettiler. Şubat ayında hükümet, altıncı ardışık rekor mahsul olan 111,32 milyon ton üretim tahmininde bulundu, ancak Mayıs ayında bu tahmin 105 milyon tona indirildi.

Dünya buğday ihracatı… Kaynak: FAO
Dünya buğday ihracatı… Kaynak: FAO

İhracat yasağının riskleri… ABD Tarım Bakanlığı’na göre, Karadeniz bölgesi küresel buğday ticaretinin yaklaşık %26’sını oluşturuyor. Hindistan son zamanlarda, tüketimini karşılamak için büyük ölçüde Ukrayna buğdayına bağımlı olan Mısır, İran, Bangladeş ve Endonezya gibi ülkelere önemli bir buğday tedarikçisi olarak ortaya çıktı. Rus işgalinin başlamasından bu yana, Karadeniz bölgesinden gelen arz durakladı ve kilit buğday ithalatçıları, iç taleplerini karşılamak için ucuz ithalat kaynakları arıyorlar. Hindistan Avustralya, Kanada, AB ve ABD gibi diğer önemli ihracatçılara kıyasla daha düşük ihracat fiyatları avantajına sahiptir. Bangladeş, Nepal, BAE, Sri Lanka, Yemen, Afganistan, Katar, Endonezya, Umman ve Malezya başlıca ithalat yapan ülkeler ve bu ülkelerden bazılarında gıda arzı konusunda sıkıntı yaşanıyor.

Hindistan’ın buğday ihracatının bir önceki yıla göre 2,1 milyon mt’dan 2021-22 MY’de tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 7,85 milyon mt’a ulaşmıştı. Piyasa katılımcıları, Hindistan’ın buğday ihracatının 2022-23 MY’de yaklaşık 11 milyon-12 milyon mt olmasını bekliyordu.

Dünya buğday üretimi… Kaynak: FAO
Dünya buğday üretimi… Kaynak: FAO

Sonuç? Dünyanın en büyük buğday ihracatçılarından biri olmasa da, Hindistan’ın yasağı, zaten kısıtlı olan arz nedeniyle küresel fiyatları yeni zirvelere çekebilir ve Asya ve Afrika’daki yoksul tüketicileri özellikle zorlayabilir. Rusya savaşı birçok ülkeyi yeni stratejik ve korumacı önlemler almaya itti. ABD’nin sürekli stratejik anlamda kullandığı petrol ihracatı gibi, küresel gıda ihracatı da önemli bir konudur. Hindistan fiyatları hala küresel fiyatlardan önemli ölçüde düşüktür. İhracat yasağı, tedarikçilerin ucuz kaynak bulma umudunu azaltacağı için buğdaydaki birim fiyatların yukarı gitmesine neden olacaktır. Genel fiyatlardaki artış, enflasyonla alakalı endişeleri de artıracaktır.

 

“Buğday Fiyatı 1000 Dolara Koşuyor” Albforex Araştırma Müdürü Emre Çayırlı yazdı:

02.03.2022 – Artan emtia fiyatları küresel gıda maliyetlerini yükseltmeye devam ediyor. Buğday fiyatları Karadeniz bölgesi ticaretindeki aksamayla yükseldi.  Buğday fiyatı, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve Batı yaptırımlarının Karadeniz bölgesinden tahıl ihracatını kesintiye uğratmaya devam edeceğine ilişkin endişelerle birlikte son altı ayın en yüksek seviyesine ulaştı. Buğday vadeli işlemleri haftanın ilk gününde %8’den fazla yükselirken, Kuala Lumpur’da palm yağı ve Chicago’da soya fasulyesi yağı tüm zamanların en yüksek seviyelerinin üstüne yükselmeye başladı.

Emtia fiyatlar Şubat ayında yaklaşık %23 artarak 2015’ten bu yana en büyük aylık kazancını kaydetti.

Dünyada Gıda Fiyatları Enflasyonu Grafiği
Dünyada Gıda Fiyatları Enflasyonu Grafiği

Rusya ve Ukrayna, Buğday ve Mısır’ın En Büyük İki İhracatçısı

Rusya ve Ukrayna, küresel buğday ihracatının %29’unu, dünya mısır arzının %19’unu ve dünya ayçiçek yağı ihracatının %80’ini oluşturmaktadır. Rusya’nın geçen hafta komşusunu işgal etmesinden bu yana Ukrayna’daki limanlardaki faaliyetler durma noktasına geldi. Rusya ile tahıl ticareti de fiilen askıya alındı. İki ülkenin, dünya buğday ihracatının dörtte birinden fazlasını, mısır satışlarının beşte birini ve arpa sevkiyatlarının benzer bir payını, ayçiçek yağı üretiminin yaklaşık %80’ini sağladığı düşünüldüğünde anlaşmazlık süresinin uzamanı halinde küresel ekonomilerde genel dengelerin arz yanlı olarak bozulma ihtimali de bulunuyor.

Tarım Fiyatlarında Rekor Artış

Küresel tahıl piyasası, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesiyle ve iki ülkenin anlaşmalar yapmaya isteksiz olmasıyla birlikte hızlı dalgalanıyor. Tarımsal emtai fiyatlar Şubat ayında yaklaşık %23 artarak 2015’ten bu yana en büyük aylık kazancını kaydetti. Chicago’da mısır vadeli işlemler fiyatları yükselirken, soya fasulyesi %4,4’e kadar yükseldi. Chicago’da buğday, mısır ve soya fasulyesi %2’den fazla yükseldi.

Karadeniz bölgesinden tahıl tedarikini kısıtlamak, arzın zaten olumsuz hava koşulları nedeniyle zorlandığı bir zamanda, rekor seviyeye yakın olan küresel gıda fiyatlarını daha da artırma tehdidinde bulunuyor. Küresel iklim görünümleri, başlıca tahıl ve yağlı tohum üreten bölgelerde Mart ile Mayıs 2022 tarihleri arasında ortalamanın üzerinde yağışın biraz daha olası olduğunu gösteriyor. 2022-2023 yılları arasında emtia üretiminin toplam değerinin %6 azalarak 76 milyar dolara düşeceği tahmin ediliyor.

Emtia Fiyatları Tedirginliği Fiyatlıyor

Ukrayna’daki savaş ve ABD ile Avrupalı müttefiklerinden gelen kapsamlı yaptırımlar, Rusya ve Ukrayna ile olan anlaşmaları fiilen durma noktasına getirdi, çok az üretici yeni işlere girme riskini almaya veya gemi kiralama ve sigorta ettirmenin ekstra maliyetini ödemeye istekli.

Tedarik krizi ve küresel ısınmayla geçtiğimiz yıl yükselmeye başlayan tarımsal emtia fiyatlarında ralli bir süre daha devam edebilir.