Temel analiz yatırımcılığın temel taşıdır. Yatırım kararı alırken ciddi yatırımcıların genellikle başvurdukları yöntemdir. Hatta bazılarına göre eğer temel analize göre bir değerlendirme yapmıyorsanız yatırım değil spekülasyon yapıyorsunuz demektir.
1934 Benjamin Graham, David Dodd ile birlikte Menkul Kıymet Analizi adlı ciddi yatırımcıların el kitabı haline gelen meşhur kitabını yayınlamıştır. Graham’a göre yatırım kapsamlı bir analiz sonucu tatminkar bir getir elde ederken anaparayı korumayı taahhüt eden bir finansal operasyondur. Temel analiz, bir şirketin asıl işini ve geleceğini etkileyen faktörlerin incelenmesiyle şirkete değer biçmeye yarayan bir tekniktir. Burada değer dediğimiz büyüklük piyasada oluşan fiyattan farklı olabilir. Teknik analize göre hareket eden yatırımcılar da analiz etmeye uygun hisseleri belirlerken temel analizden faydalanabilir.
Temel analizin yaratıcısı Benjamin Graham’a göre piyasalar kısa vadede oy sayma makinesi gibi işler. Yani bir hissenin popülaritesini gösterir. Uzun vadede ise piyasalar tartı gibi işler ve bize hissenin gerçek ağırlığını gösterir.
İşte temel analize dayalı yatırım felsefesinin altında yatan temel varsayım buradan çıkmaktadır. Buna göre bir hissenin piyasadaki fiyatı kısa vadede olması gereken değerden sapabilir. Şirketin değerini doğru tahmin edebilen bir yatırımcı bu durumdan faydalanarak bir hisseyi değerinin altındayken alır. Ve değerinin çok üzerindeyken satarak kazanç elde edebilir.
Graham’in yöntemi, başta meşhur Magellan fonunun yönetmiş olan Peter Lynch ve efsaneleşmiş yatırımcı Warren Buffet gibi uzmanlar tarafından başarıyla uygulanmıştır.
Graham eğer hisse alacaksanız onları parfüm seçer gibi seçmeyin, sebze alır gibi seçin der.
Bir şirkete değer biçerken şirketin mali tablolarındaki gerçekleşmiş bilgilerden ve geleceğe ait projeksiyonlardan yararlanılır. Bu şekilde hesaplanan değere şirketin asli değeri veya gerçek değeri denir. Sözlük anlamı bir malın piyasadan bağımsız, temel gereksinimleri karşılamasından ötürü sahip olduğu öz değerdir.
Ancak kimse bir şirketin geleceğini tahmin etmede tam isabet sağlayamayacağından, Graham bu şekilde bulunan değeri bir hedef olarak görmenin doğru olmadığını ve gerçek değerin bir aralıkta bulunduğunu söyler. Zira her hesapta önceden öngörülemeyen faktörlerden oluşan bir hata olabilir ve yatırım yaparken de bir güvenlik payı bırakmak gerekir. Buna göre bir hissenin fiyatı şirketin olması gereken değerinin %40 altındaysa yatırım yapılmalıdır. Güvenlik payının büyüklüğü kayıplara karşı yatırımcıyı korurken kısa vadede her zaman kayıplar yaşanabilir. %50 ucuzken alınan bir hisse daha da ucuzlayabilir.
Temel analize öncelikle şirketin mali tablolarını ve dipnotlarını inceleyerek başlamalıyız. Bir sonraki bölümde bilanço ve gelir tablosu analiziyle devam edeceğiz.
