Gelir tablosu bir işletmenin belirli bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ve katlandığı maliyet ve giderlerin gösterildiği bir tablodur. Bilanço şirketin belirli bir tarihteki durumu gösterirken gelir tablosu bir tarih aralığındaki durumu göstermektedir. Örneğin bir şirketin 2009/12 gelir tablosu, şirketin 2009 yılı boyunca elde ettiği gelirler ve giderlerini göstermektedir. Bu süre içinde şirkete ait 5 bilanço bulunmaktadır.
Bir mali yıl içinde açıklanan gelir tablosu kalemleri de kümülatif olarak gösterilmektedir. Örneğin 2009/06 gelir tablosu 1. ve 2. çeyreğe ait verilerin toplanmasıyla oluşmaktadır.
Gelir tablosundandaki hesaplar alt alta toplanarak net kara ulaşılır. Burada özet bir gelir tablosunun kalemlerine bakacak olursak en üstte satışlar yer alır. Onu satışların maliyet izler. Böylece brüt esas faaliyet karına ulaşılır. Brüt kardan faaliyet giderlerini düşerek esas faaliyet karını buluruz. İşletmenin esas faaliyetleriyle ilgil olmayan gelir ve giderleri ile finansal gelir ve giderlerini toplayarak vergi öncesi kara geliyoruz. Buradan vergileri düştüğümüzde net kara ulaşırız.
Dönem sonunda gelir tablosunda belirtilen net dönem karı şirketin özsermayesine eklenir. Eğer kar varsa şirketin özsermayesi artacak, zarar olması durumunda şirketin özsermayesi azalacaktır.
Bizim odağımız BİST’te işlem göre şirketlerin bilançoları olduğunda ilgilenmemiz gereken 5 tür bilanço vardır. Bunlardan şu anda sadece finansal olmayan şirketlere ait mali tabloların analiziyle ilgileniyoruz. Bankalar, sigortalar, finansal kiralama ve faktoring şirketleri ile özel finans kurumlarının analizini başka bir bölümde ele alacağız.
Bilançolar solo ya da konsolide olmayan ve konsolide olarak iki gruba ayrılır. Konsolide bilanço, aralarında sermaye ilişkisi olan firmaların aynı tarih veya döneme ait bilanço kalemlerinden ve karşılıklı ilişkiler ile ilgili kayıtların biraraya gelmesiyle düzenlenen bilançodur.
Bilanço bize şirketin hesaplarının zaman içinde bir noktadaki fotoğrafını vermektedir. Oysa şirketin mali durumunun nasıl değiştiğini görmek istersek geçmiş dönemlere ait bilanço kalemlerinin zaman içinde nasıl hareket ettiklerini incelemeliyiz. Bunun için yatay analize başvuruyoruz. Örneğin 5 yılda şirketin bilanço kalemlerinin nasıl değiştiğini görmek istersek 5 tane bilançoyu yanyana koyup bakmalıyız. Bu da aslında sanıldığı kadar kolay bir iş değildir.
Mali tablolalar eskiden enflasyon muhasebesine göre hazırlanmıyordu. O nedenle zaten enflasyon muhasebesi öncesi mali tabloları alıp günümüzdekilerle karşılaştıramayız. Enflasyon muhasebesine geçildiğinden bu yana mali tabloların şablonu da değişikliğe uğramıştır. Ve her değişiklikten sonra bir önceki döneme ait bilançoları olduğu gibi yenileriyle karşılaştırma imkanı kalmamıştır. Karşılaştırma yapabilmek için konuyu bir analist kadar iyi anlamak ve Excel gibi bir yazılım üstünde mali tabloları incelenen şirkete özel çalışma yapmak gereklidir. Bu durumda özel bir çalışma yapmak istemiyorsanız sadece 11’e 29’a göre hazırlanmış mali tabloları inceleyebilirsiniz. Geriye gidecekseniz bir çalışma yapmanız gerekir. Bir diğer alternatif ise bu çalışmaların yapılmış olduğu yazılımlara abone olup karşılaştırmalı mali tabloları o yazılımlardan elde etmektir.
Dipnotlar mali tabloların ayrılmaz bir parçasıdır. Hesaplar hakkında daha ayrıntılı bilgi verirler. Ayrıca dipnotlarda şirketin faaliyetleri ile ilgili bilanço ve gelir tablosunda görülmeyen bilgiler de bulunabilir. Örneğin şirketin net yabancı para pozisyonu ya da bilanço tarihinden sonraki olaylar hakkında açıklamalar dipnotlardadır. Bu nedenle bir yatırımcı hepsini okuyup anlayacak kadar finans bilgisine sahip olmasa bile yine de dipnotları incelmeli ve yatırım kararını daha sonra vermelidir.
Bir sonraki bölümde rasyo analizi ile devam edeceğiz.
