Para, beyin kimyasallarınızı değiştirmeye başladığında artık yapabileceğiniz hiçbir şey kalamamıştır.
Nasıl kazanacağınız ile ilgili her şey benliğiniz için anlamsızdır artık…
Sizi her seferinde kaybetmeye mahkum eden şey onbinlerce yıl öncesinden size genetik bir miras olabilir mi?
Bu kitap temel bir soruya cevap verecek; neden ve nasıl kaybediyorsunuz…
En karışık finansal piyasalardan en basit kararlara kadar… “Para”nın sizi ne hale getirdiğini öğrenmek için bulabileceğiniz ender bir eser
Aytun Bilgin
ÖNSÖZ
Homo economicus, finansal sistem içinde her türlü koşul altında faydasını maksimize ederken, risklerini azaltan ve optimal getirisini arttırmayı amaçlayan rasyonel bir aktördür. Klasik finans teorisi’nin temel varsayımı rasyonalite üzerine kurulmuştur. 1789 yılında Bernoulli’nin fayda kavramı ile başlayan süreç, 1970 yılında Fama’nın Etkin Piyasa Teorisi ile devam et- miştir. Bu süreçte rasyonel aktör optimal kararları alırken risk ve belirsizlik kavramları engel teşkil etmektedir. Tüm amaç bu iki unsuru tanımlayabilmek ve ortadan kaldırmak için çözümler bulmak olmuştur.
Klasik okul iktisatçıları rasyonalite kavramında psikoloji, sosyoloji ve antropoloji gibi iktisata yardımcı diğer bilimlerle entegrasyon oluşturmuşlardır. Bu dönemin en önemli temsilcileri arasında Adam Smith, ve Hume gelmektedir. 1789 yılında Adam Smith’in “Duyguların Ahlakı” (The Morals of Sentiments) adlı eseri psikoloji ve iktisat dallarını bütünleştirmiştir.
Neo klasik iktisat okulu öğretiyi tamamen somutlaştırmayı ve matematikselleştirmeyi amaçlamıştır. Bu ekolde, psikoloji gibi tam olarak öl- çülemeyen ve tanımlanamayan olgular iktisat öğretisinde tam olarak yer almamıştır.
2. Dünya Savaşı sonrası neo klasik öğretide, homo economicus’un hazzını arttıran acıyı azaltan rasyonel bir aktör olmadığı ortaya çıkmıştır. Rasyonalite kavramının tek başına matematiksel formüllerle oluşturulama- yacağını, homo economicus’un psikoloji ve davranış açısından da incelen- mesi ve çözümlenmesi gerekliliği üzerinde de durulmuştur.
Klasik fayda teorisi ile başlayan literatürün gelişimi, 1979 yılında Kah- neman’ın “Beklenti Teorisi” (Prospect Theory) ile 2002 yılında Nobel Ekonomi Ödülü’nü alması davranışçı finans’ın mihenk taşı olmuştur.
Davranışçı finans homo economicus’un risk ve belirsizlik altında karar alma ve karar alırken yaptığı yanlılık ve hata (bias) psikoloji, sosyoloji, ant- ropoloji ve diğer bilim dallarıyla entegrasyon oluşturarak inceleyen finans disiplinidir.
Davranışçı finans alanında Türkçe terminaloji ve içerik sağlamayı amaçlayan bu çalışmada, piyasa profesyonellerinin finans kararlarında maruz kaldıkları hata ve yanlılıkları daha somut biçimde ölçerek bir ölçek geliştirilmesinin ilk adımını atma amacıyla yapılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, yapılan çalışma hem ölçek büyüklüğü, hem de güvenilirlik testlerinden geçmiş, ölçülmesi hedeflenen yanlılıklara ilişkin ifadeler için yapılan faktör analizinde de model oluşturma amacına uygun bulgular elde etmiştir. Finans için davranış boyutuna yönelik bir ölçek bilgimize göre henüz geliştirilmemiş olduğu için bu ilk adım büyük önem taşımaktadır. Bundan sonraki aşamalarda bu ölçeğin geliştirilmesine yönelik yeni saha araştırma- ları yapılmasına ihtiyaç vardır. Ayrıca daha somut bulgulara ulaşılan yanlı- lıkların daha derinlemesine irdelenmesi gerekir. Bu tezin bir diğer katkısı da finans sektöründe çalışan profesyonellerin potansiyel olarak yapabile- cekleri hataları görerek daha yansız kararlar vermelerine katkı yapmaktır.
Çalışmanın kitap haline gelmesi aşamasında yardımlarını esirgemeyen Sanko Menkul Değerler şirketine ve Doktora çalışmalarım boyunca desteklerini esirgemeyen sayın hocam Prof. Dr. Jale Oran SÖZER ve sevgili eşim Yüksek Mikrobiyolog ECE ÇİTİLCİ’ye sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
Dr. Tuğberk ÇİTİLCİ
Para&Psikoloji kitabını aşağıdaki sitelerden temin edebilirsiniz
http://www.paravepsikoloji.com/
