Ana Sayfa Tunç Şatıroğlu Yazılar Tahmin piyasa...

Tahmin piyasaları Obama kalıcı, en az bir ülke de Euro’dan gidici diyor

 

tuncpicGeleceği tahmin eden piyasalar” yazımda giriş niteliğinde bahsetmiş olduğum tahmin piyasalarındaki gelişmeleri takip etmekteyim. Şu anda en popüler tahmin piyasası Dublin merkezli Intrade. Yaklaşan ABD başkanlık seçimleri nedeniyle de Intrade fiyatları birçok gazete ve blogda yayınlanıyor. Intrade sonuçları geleceği tahminde ne kadar isabetlidir konusu henüz tartışmalı olmakla beraber bir gerçek var ki o da tahmin piyasalarının artık kalıcı olduğu. Öyle görünüyor ki önümüzdeki yıllarda Intrade benzeri tahmin piyasalarına ait haberleri daha sık duyacağız.

 

Intrade Obama kalıcı diyor

Intrade kontrat fiyatlarına göre Obama’nın yeniden başkan seçilmesi ihtimali % 77. Benzer şekilde Romney’nin başkan seçilmesi ihtimali de % 23. Yani kısaca Intrade Obama diyor. Peki, Intrade nasıl çalışıyor? Intrade’ de “Barack Obama 2012’de yeniden başkan seçilecek” adında alıp satabileceğiniz bir kontrat var. Bir tane kontratın fiyatı 0 ila 10 dolar arasında değişebiliyor. Her kontratın biteceği bir tarih ve bağlı olduğu şartları var. Eğer 2012 seçimlerinde Obama yeniden başkan seçilirse kontrat sonlanacak ve bir kontrat 10 dolar ödeyecek. Eğer bu şart gerçekleşmezse, yani Obama yeniden başkan seçilmezse kontratın fiyatı 0’a düşecek. Bir örnekle açıklayalım:

Kontrat Intrade’ de işlem görmeye başlıyor. Diyelim ki fiyatı da 4,5 dolar olsun. Bu durumda Obama’nın yeniden seçilme oranı %45 oluyor. Bir yatırımcı Obama’nın yeniden seçileceğine kesinlikle inanmış ve bu fiyattan bir kontrat almak istiyor. Eğer işler tahmin ettiği gibi giderse koyduğu 4,5 dolar seçimlerden sonra 10 dolar olacak. Ancak birinin de bu kontratı 4,5 dolardan satması gerekiyor. Obama’nın yeniden seçilemeyeceğine inanan biri de kontratı 4,5 dolardan satıyor. Eğer Obama seçilemezse 4,5 dolar satanın yanına kâr kalacak. Ancak seçilecek olursa satan tarafın 10 dolar ödemesi gerekiyor.

Tahmin piyasaları büyük bir ankete de benzetilebilir. Bu piyasalarda işlem yapanlar elbette haberlerden, etrafta duyduklarından etkileniyorlar. Ancak tahmin piyasasının ardında yatan mantık toplum içinde farklı görüşlerin, ön yargıların birbirini götüreceği ve ortalamanın gerçeğe çok yakın olacağı şeklinde. Aşağıdaki grafikte Obama’nın seçileceğine dayalı kontratın fiyat grafiğini görüyorsunuz. 2011 yılındaki ani yükselişe dikkat edelim. Hatırlarsanız bu tarihte Osama Bin Ladin öldürüldü haberi çıkmıştı. Bunun da Obama’nın popülaritesini arttıracağı ve bu sayede yeniden seçilme şansının da artacağına inanan yatırımcılar alım yaparak fiyatı yükseltmişler. Ancak kısa bir süre sonra fiyatların tekrar aynı seviyeye geri geldiğini görüyoruz.

obama

2012 Eylül ortasından itibaren ise fiyatların hızla yükseldiğini görüyoruz. Burada Fed’in yeni bir parasal genişleme paketini açıklamasının ardından Romney’nin toplumun yarsı hakkındaki gafı fiyatların yükselmesinde etkili oluyor. Ayrıca borsadaki yükseliş de Obama’nın seçilme şansının yüksek olduğunun bir göstergesi olarak kabul görüyor.

2012 Oscar Ödülleri için Intrade sonuçları da çok yüksek isabet kaydetmiş olmakla beraber en iyi kadın oyuncu ödülünü tahminde spekülatörler yanılmışlar. Intrade sonuçlarını değerlendirirken dikkatli olmak, her gördüğümüze inanmamak  lazım.

Öncelikle bazı kontratlardaki düşük işlem hacmi yanılma payının artmasındaki en önemli etken. Şu anda en yüksek işlem hacmi Obama kontratında görülüyor. Ancak Intrade’ de işlem gören daha düşük hacimli kontratlar da var. Örneğin 30 Haziran 2013 tarihine kadar İsrail’in İran’ı bombalamasına ait bir kontrat var. Buna göre de İsrail İran’ı yaklaşık %40 ihtimalle bombalayacak. Ancak işlem hacminin azlığı bu kontratta dikkat çekiyor.

iran

Benzer bir kontratta Beşar Esat’ın başkanlığı ile ilgili. 2013 sonuna kadar Esat’ın başkanlıktan uzaklaştırılması ihtimali %65 civarında. Ancak bu kontratta da fazla işlem hacmi görmüyoruz.

esat

Intrade Euro’nun geleceğini iyi görmüyor

Gelelim Euro konusuna. Euro bölgesindeki bir ülkenin 2013 sonuna kadar Euro’dan vazgeçeceğini açıklamasına dair kontrat 4.69 dolardan işlem görüyor. Yani bir ülkenin 2013 sonuna kadar Euro’yu bırakacağı veya bırakacağını açıklama ihtimali %47. 2014 sonuna kadar geçerli kontrata göre ise bu oran %58’e çıkıyor.

euro

Euro hakkındaki kontrat İsrail’in İran’ı bombalaması veya Beşar Esat’ın başkanlıktan uzaklaştırılması gibi düşük hacimli bir kontrat değil. Zaten bu kontratın fiyatlarındaki hareketle güvenilir devlet tahvillerinin fiyatlarının hareketi arasında yüksek bir korelasyon görünüyor. Korku ve panik arttıkça tahvillere olan ilgi de benzer şekilde artıyor. Kontrat fiyatları tahmin konusunda tam isabetli olmasa da psikolojiyi yansıtmak açısından önemliler.

Bu noktada hemen insanların aklına şöyle bir komplo teorisi gelebilir. Diyelim ki birileri Euro bölgesi krizinden faydalanmak istiyor. Örneğin sorunlu ülkelerin CDS’lerinden yüklü miktarda satın alıyor. Sonra da gidip Intrade’de bir ülke Euro’yu bırakacak kontratlarından satın alıyor. Bu sayede düşük bir işlem hacmi olduğundan fiyatları yükseltebiliyor. Intrade’nin isabetli olduğuna inanan yatırımcılar koşup manipülatörün daha önce almış olduğu cds’leri yüksek fiyatlardan satın alıyor. Manipülatör Intrade işlemlerinden zarar ederken, cds’lerden çok daha yüklü miktarda kar ediyor. Neyse ki henüz böyle bir durumun oluştuğuna dair ampirik bir kanıt bulunmuyor. Zaten belki de Intrade’nin en başarılı tarafı tahminlerde kesin başarılı olmaması. O zaman her türlü manipülasyon için çok çekici hale gelebilir ve anlamını yitirirdi.

Kitlelerin bilgeliği konusunun önemi yeni yeni anlaşılıyor. Elbette her derde deva olmadığı ve geleceği garantili bir şekilde tahmin edemediği de ortaya çıktı. Ancak geleneksel yöntemlere göre daha başarılı oldukları da anlaşıldı. Bu konu akademisyenlerce daha çok araştırılmalı ve daha çok Intrade benzeri piyasalar oluşmalı. Belki o zaman kimilerinin “cahil halk” deyip geçtiği insanların aslında uygun şartlar altında ne kadar bilge olduklarını daha çok kişi görebilir.

Tunç Şatıroğlu, 01/10/2012