Stratejik Planlama: Genel anlamda planlama tespit edilen hedeflere varabilmek için yapılacak işlerin tespiti, zamanlaması, fiyatlaması ve nihayet icra edilmesidir. Planlama denince ilk akla gelen bütçe yapmaktır. Bütçe yapmak ise sadece bir sene için gelirlerin, giderlerin ve nihayet kar tahmininin belli zaman aralıkları için( devresel veya aylık) yapılmasıdır.
Stratejik planlama ise daha uzun süreyi(3-5 yıl) ve şirketle ilgili bütün hedefleri (kar-zarar, pazar payı, tanınma, v.s.) içerir. Stratejik planlama bu anlamda disiplinli çalışma aracı, uzağı görmeye çalışma çabası, şirketi etkileyebilecek olayların gerçekleşmesi halinde yapılması gerekenlerin önceden düşünme gayreti, yönetimce (ortaklar tarafından) belirlenen hedeflere varabilmek için neler yapılması gerekenleri şimdiden belirleme süreci, bu işlerin kimler tarafından, nasıl ve hangi maliyetlerle yapılabileceğinin tespiti ve nihayet uygulamaya konması ve takip edilmesini içeren kapsamlı bir şirket faaliyetidir. Stratejik planlama şirket yöneticilerini devamlı tetikte tutan, yapılacak işlerle sorumlulukları çakıştıran, personel değerlemeyi kolaylaştıran bir süreçtir ve hiç bitmez.
Plansız veya bilinçli yapılmış bir planlamanın olmadığı şirketlerde yöneticiler işi değil, iş yöneticileri yönetir. Yöneticiler her gün meydana gelen farklı olaylara reaksiyon göstererek zaman harcalar. Yöneticiler pasiftir, reaksiyonerdir. Bu tür şirketler eğer başarı oluyorlarsa bunun nedeni bilinçli yöneticiler değil, dışsal olaylar şirketin lehine işlemesidir. Ancak dışsal olaylar şirkete olumlu katkı yapabildiği gibi olumsuz etkide yapabilirler. Kısaca şirket bir şans eseri karlıdır veya zararlıdır. Ancak bir şirketin karlılığının ve sürekliliğinin şansa bırakılmaması gerektiği çok açıktır.
Stratejik planlama hem kısa, hem de uzun vadede hiçbir zaman işleri şansa bırakmamaktır ve bir kere yapıldıktan sonra rafa kaldırılan bir belge değildir. Belli aralıklarla planda varılması gereken hedeflerle gerçekler karşılaştırılır ve farklar olumluda olsa olumsuzda olsa analiz edilir. Farkların hangi nedenlerle meydana geldiği belirlenmeye çalışılır. Farklar öngörülemeyen nedenler sonucu meydana geldiyse alınacak önlemlerle yöneticilerin kabiliyetleriyle ilgili olanlar ayrıştırılır. Uygun olmayan yöneticiler cezalandırılırken üstün kabiliyetleri olanlar ödüllendirilir. Gerçek ile hedefler arasında farkların fazla olması durumunda stratejik planlama yeniden yapılır. Stratejik planlama bir arabanın uzun farlarına da benzetilebilir. Sürücü(yönetici) hem araba kullanır hem de uzağı da kollayarak arabaya yön verir. İlerde gördüklerine göre arabasının durumunu ayarlar(yavaşlar,hızlanır,durur,vs.). Stratejik plan şirketi yöneticilerini daima uyanık ve dinamik tutmayı sağlayan bir anlayıştır, araçtır.
Stratejik plan hazırlığı detaylı bir çalışmayı gerektirir. Bu hazırlığın safhaları(şirketin misyonu, vizyonu ve hedeflerinin belirlenmesi, şirketi etkileyebilecek dışsal faktörlerin tespiti, şirketin mevcut durumunun analizi, belirlenen hedeflere varabilmek için yapılacak işlerin tespiti, bu işleri yapacak olanların belirlenmesi, bu işlerin zamanlaması ve maliyetlerinin belirlenmesi, kantitatif sonuçlarla ilgili tahmini tabloların hazırlanması,v.s.) herhangi bir stratejik planlama kitabında bulunabilir. Önemli olan bu çalışmanın yetkin uzmanlar tarafından ve üst yönetimin bu fonksiyona olan kesin inancıyla yapılmasıdır. Ortakların ve dolayısıyla üst yönetimin inancı olmadan yapılan bir plan boşuna yapılmıştır. Aslında bütün çalışanların aynı inanca sahip olmaları gerekir.
Bütün köklü ve büyük şirketlerde stratejik plan yapılmaktadır ve olmazsa olmaz bir olgudur. Planlama başarı için gerekli şarttır. Yani plan yoksa başarı ancak şansa bağlıdır. Ancak her plan yapan şirkette başarılı olacak demek değildir. Başarı için başka unsurlarında yerinde olması gereklidir.
Stratejik Planlama önemli ve devamlı gayret isteyen bir fonksiyondur. Dolayısıyla stratejik plan yapmak küçük şirketler için önemli bir maliyet unsuru olabilir. Ancak şirketlerini büyütmek isteyen, kurumsallaştırmak isteyen ve geleceği şimdiden görmeye çalışan bütün şirketlerin bu tür plana sahip olması gerekir. Küçük şirketler için bu plan daha basit,makro düzeyde,ancak daha kolay takip edilebilir ve uygulanabilir olmalıdır. Küçük şirketler için stratejik plan lükstür anlayışı tamamen yanlıştır. Tam aksine bu tür şirketlerin stratejik plana daha çok ihtiyacı vardır.
Neticede bütün şirketlerin amacı hem kar etmek hem de uzun vadede şirketlerinin varlığını sürdürmektir. Bu,ancak disiplinli ve uzun vadeli bir bakış açısıyla çalışmakla gerçekleştirilebilir. Stratejik Plan budur.
Yrd. Doç. Dr. Mustafa Akan,
Haliç Üniversitesi – İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi
